CEO van Koninklijke Olie Jeroen van der Veer mag dan op de achterflap stellen dat ‘Brondenken een goed leesbaar overzicht en inzicht in de complexiteit van organisatieverandering geeft’, maar dat is niet helemaal waar. Brondenken is geen makkelijk boek. Immers: het tracht ‘beelden van onze werkelijkheid te verbinden met de dimensies tijd, massa, ruimte en positie’. Gelukkig stelt Van der Veer ook dat het boek ‘het een bron van inspiratie is’. En daar heeft hij wel een punt. Ontegenzeglijk gaat de lezer zich afvragen of hij wel altijd de andere pool in de gaten heeft.
Een voorbeeld is het makkelijkst om te duiden waar Brondenken over gaat. Op de vraag: wie is een brondenker, Obama of McCain?, is maar één antwoord mogelijk: Obama. In zijn pre-verkiezingstour liet hij niet na om te stellen dat er sprake is van één Verenigde Staten, waarbinnen echter heel veel verschillen zijn. Hij gaf visionaire beelden, maar liet tegelijkertijd weten dat mensen zelf ook hun verantwoordelijkheden moeten nemen. En het toekomstperspectief van het land ging vaak gepaard met te wijzen op heroïsche toespraken uit het verleden. Qua Afganen en Irakezen sprak hij niet als vijanden, maar als gesprekspartners. Auteur van Brondenken Dorien Lathouwers kan zich desgevraagd nauwelijks een betere brondenker dan Obama voorstellen. ‘Hij beredeneert vanuit zichzelf, maar absorbeert alle polen.’
Met het woord ‘polen’ is ook direct het kernwoord uit het boek genoemd. De aanname in Brondenken is dat er altijd tegenkrachten actief zijn, maar dat we die in de loop der eeuwen, sinds Descartes’ Ik denk dus ik besta, uit het oog verloren hebben. Mensen zijn als het centrum van een kompas en kijken meestal maar één kant uit, terwijl er als een magneet net zo hard aan de andere kant getrokken wordt. De toekomst van een organisatie bijvoorbeeld kun je niet zien, zonder het verleden ervan te kennen, stelt de auteur. En je kunt wel een oneliner poneren waarvan de inhoud goed is, maar als de vorm waarin je dat zegt niet deugt, gaat de boodschap verloren.
Op zich is het niet nieuw dat Brondenken laat weten dat de periode van ‘kennis is macht’ over is. De mens louter als hulpbron, productie-eenheid, als grondstof die je kunt inzetten en uitputten beschouwen, kan niet meer. Er is meer dan dat. Ieder individu in een organisatie is belangrijk voor de missie van de organisatie. Al die individuen zijn bronnen op zich waaraan het bedrijf zich kan laven. Wat wel nieuw is, is dat Brondenken daarvoor een model heeft ontwikkeld. Er zijn al heel veel modellen om naar mensen en organisaties te kijken, en Brondenken doet dat vanuit een meer filosofische hoek zonder overigens zweverig te worden.
Zoals er nooit een noorden zonder een zuiden kan zijn en nooit een westen zonder het oosten is, is het in het leven volgens Lathouwers ook nooit of-of, maar altijd en-en. Ook al zie je verbindingen niet, ze zijn er altijd. Voor Van der Veer en andere filosofische liefhebbers kunnen zich in het boek laven aan ‘de psychoanalytische concepten projectie en overdracht’. Voor anderen is de projectie op het netvlies van Obama, misschien al wel voldoende om eens na te denken over plus en min. Een duale bron om uit te drinken derhalve.
