Hoe komt een Roemeense onderzoeker erbij het Nederlandse zakenleven door te lichten?
Toen ik twee jaar geleden naar Nederland vertrok, had ik het geluk onder de vleugels van Léon de Caluwé en Ard-Pieter de Man terecht te komen. Zij beschikken over een breed netwerk en hebben mij bij diverse sleutelfiguren uit de Nederlandse zakenwereld kunnen introduceren, die ik heb benaderd om mee te werken aan mijn onderzoek. Ik wilde er met dit project achterkomen hoe het vak verandermanagement er zelf voorstond. De tien vooraanstaande specialisten die ik heb gesproken, bleken de uitgelezen personen om me dat te vertellen.
Maar waarom Nederland?
Ik ben in Nederland beland omdat de Vrije Universiteit destijds als enige in Nederland een masteropleiding in management consultancy aanbood. Daarnaast kende ik het land ook al een beetje dankzij gesprekken met Nederlanders en met anderen die hier woonden, waardoor ik een gunstig beeld van de samenleving had. Als je hier je hele leven woont, valt het misschien niet meer op, maar ik werd getroffen door de onafhankelijkheid die hier heerst, de waarde die men hier hecht aan debatteren en meedenken. Dat verschilt nogal van de situatie in Roemenië, waar in het zakenleven nog een strikte hiërarchie heerst. De onderlinge afstand tussen individuen is groter, het gaat er ook een stuk formeler aan toe, wat nadelig is voor het leggen van contacten. Die formele omgang zorgt er ook voor dat leidinggevenden nauwelijks feedback krijgen. Een kritische opmerking wordt vaak opgevat als een gebrek aan respect, terwijl je het natuurlijk met elkaar oneens moet kunnen zijn zonder dat dit de onderlinge verhoudingen schaadt. In vergelijking hiermee vond ik het leven in Nederland een openbaring, de sfeer hier heeft er mede voor gezorgd dat mijn periode aan de VU een prachtige tijd is geweest. En als je het naar je zin hebt, komen de goede resultaten vanzelf.
De traditie hier gaat heel ver terug en loopt min of meer parallel met hoe het vak zich in de Verenigde Staten heeft ontwikkeld, het moederland van management consulting. Het is daar wel verder geëvolueerd, maar dat is ook niet vreemd voor een land waar twintig keer zoveel mensen wonen. Het is verbazingwekkend hoeveel overeenkomsten er bestaan tussen de opvattingen en de gebruikte tools, in een vak dat zich in twee zulke verschillende omgevingen heeft ontwikkeld. In Europa behoort Nederland tot de voorhoede.
Wat vind je opvallend aan de Nederlandse ‘school’?
De diversiteit van meningen en methoden die hier gehanteerd wordt. Ik heb me af en toe verbaasd over de complexiteit van het beroep, er bestaan veel niches. Dit lijkt een onwenselijke situatie, maar ik vind dit gebrek aan uniformiteit juist een grote kracht, en wel om twee redenen. Ten eerste levert het veel waardevolle meningen op, uit allerlei invalshoeken. Ten tweede moeten die meningen ook onderbouwd worden. Verschillen leveren debat op, waarin je je moet verdedigen. Daar wordt het vak beter van.
Dus het vakgebied van verandermanagement wint terrein?
Het belangrijkste van verandermanagement is het ontwikkelen van een organisatie die zich snel weet aan te passen. Het vak wordt populairder dankzij de snelheid van de ontwikkelingen. Het gaat niet om verandering, want die is van alle tijden, maar om de snelheid waarmee die zich voltrekt. Daar moet je op voorbereid zijn.
Jaap Boonstra komt in jullie boek met een prikkelende stelling: ‘Elke manager zal een verandermanager worden. Dus managers die geen verstand hebben van verandering zullen in de toekomst niet meer bestaan.’ Is dat de toekomst van het vak in een notendop?
Ik denk dat iedereen verstand van verandermanagement zou moeten hebben, omdat iedereen met verandering te maken heeft. Hoe hogerop de ladder je staat, hoe beter je vaardigheden moeten zijn. Veel weten van techniek of psychologie alleen is niet meer genoeg, de wereld is zo complex geworden dat een goede verandermanager een holistische in plaats van een specialistische aanpak nodig heeft. Maar de wereld is onvoorspelbaar, en ook in dit vak bestaat er geen speciaal recept voor succes.
Over Erik de Vries
Erik de Vries is freelance journalist.
