In Samen safe laat Van der Loo zien hoe psychologische veiligheid het fundament vormt voor sterke teams en gezonde samenwerking. Volgens hem toont onderzoek aan dat teams met hoge psychologische veiligheid beter presteren, meer innoveren en betere resultaten behalen.
Veel organisaties richten zich volgens Hans van der Loo ten onrechte op losse interventies, zoals het organiseren van een cursus actief luisteren, een training in feedback geven en ontvangen of het aanpakken van een ‘zondebok’. Volgens Van der Loo schuilt onveiligheid niet in het gedrag van individuen, maar eerder in de relationele patronen tussen mensen. Hoe het wel kan, staat in Samen safe.
Drie vormen van veiligheid
Van der Loo onderscheidt drie vormen van veiligheid:
- Technische veiligheid gaat vooral over het voorkomen van ongelukken en is grotendeels vastgelegd in wetten en normen.
- Sociale veiligheid verwijst naar het bieden van bescherming tegen agressief gedrag. Hier spreekt men vaak over daders en slachtoffers en over waarheidsvinding. Hierbij kun je denken aan intimidatie, discriminatie, pesten, fysiek geweld en seksueel wangedrag.
- Psychologische veiligheid, het onderwerp van het boek, gaat om een teamklimaat waarin persoonlijke inbreng, onbevreesde communicatie en gelijkwaardig meedoen dagelijkse gewoonten zijn.
Twee delen
Samen safe bestaat uit twee delen. In het eerste deel, Contouren van psychologische veiligheid, van zestig pagina’s, gaat Van der Loo in op de achtergrond en nieuwe inzichten in psychologische veiligheid.
In het tweede deel, Het speelveld van psychologische veiligheid, werkt Van der Loo in tachtig pagina’s de eerdergenoemde drie dimensies van psychologische veiligheid verder uit.
Drie dimensies
Hierna volgt een korte toelichting op de drie dimensies van psychologische veiligheid, die samen weer onderverdeeld zijn in tien elementen.
- Persoonlijke inbreng omvat drie elementen: jezelf kennen/zelfkennis, jezelf op authentieke wijze laten zien en jezelf voortdurend ontwikkelen.
- Onbevreesde communicatie omvat vier elementen: onbevreesd je mening geven en actief naar elkaar luisteren, onbevreesd gemaakte fouten bespreken, onbevreesd feedback vragen en geven, en het uitdagen van heersende opvattingen.
- Gelijkwaardig meedoen omvat drie elementen: erbij horen (welkom zijn en gerespecteerd worden), ertoe doen (meedoen, meebeslissen en gewaardeerd worden voor je inbreng) en van betekenis zijn (een belangrijke en onmisbare rol spelen).
Alleen wanneer aan deze drie dimensies wordt voldaan, kun je volgens Van der Loo spreken van een team dat echt samen veilig is.
150 acties
In deel twee worden de drie dimensies geoperationaliseerd. Per dimensie beschrijft Van der Loo hoe je met behulp van vijftig microgewoonten, vijftig teamgewoonten en vijftig nudges kunt werken aan een veiliger werkklimaat. De drie begrippen spreken niet voor zichzelf, vandaar volgt hieronder een beknopte toelichting.
- Microgewoonten zijn kleine, eenvoudige gedragingen die je regelmatig uitvoert en die zich door herhaling ontwikkelen tot automatismen.
- Teamgewoonten zijn terugkerende interactiepatronen, rituelen en routines binnen een team.
- Nudges zijn subtiele, laagdrempelige en meestal onbewuste duwtjes in de juiste richting.
Hieronder staat een uitgewerkt voorbeeld van één van de acties van persoonlijke inbreng: zelfinzicht.
Drie voorbeelden
Eén van de vijf microgewoonten die bijdragen aan beter zelfinzicht, is om aan het eind van de werkdag een kwaliteit te benoemen die je die dag hebt ingezet. Dit creëert een positief gevoel, biedt een aanknopingspunt voor een gesprek en helpt bij de ontwikkeling van die kwaliteit.
Eén van de vijf teamgewoonten is om een teammeeting altijd te beginnen met de vraag: ‘Wat maakte jou de afgelopen weken uniek in dit team?’ Laat ieder teamlid dit in één zin zeggen.
Een voorbeeld van een nudge is het maken en delen van een persoonlijke handleiding waarin je beschrijft wat jouw voorkeurmanieren van samenwerken zijn en wat je allergieën zijn.
Overdaad
Van der Loo belooft dat je als lezer morgen meteen aan de slag kunt met je eigen selectie van de 150 acties. Het is een hele prestatie van de auteur om 150 gedragingen uit te werken. Maar het is voor de lezer overweldigend. Het kiezen wanneer je welke van de 150 acties toepast, lijkt een flinke - bijna onmogelijke - opgave voor de doorsnee manager of teamlid.
Achter in Samen safe staan verwijzingen naar de publicaties waar Van der Loo zijn boek op baseert. Zorgvuldig dat deze zo uitgebreid zijn opgenomen. Jammer en wat slordig is dat in de tekst nergens naar deze 177 bronnen wordt verwezen en dat bij de bronnen niet staat op welke pagina ze betrekking hebben.
De theorie wordt op veel plekken helder geïllustreerd met praktijkvoorbeelden en de losse schrijfstijl vergroot de leesbaarheid. Door het hele boek heen staan veel opsommingen en lijstjes; iets minder had ook wel volstaan. De overvloed aan tips maakt dat je door het bos de bomen niet meer ziet. Het was een mooie service aan de lezer geweest als Van der Loo een selectie van bijvoorbeeld de wetenschappelijk meest effectieve acties had gemaakt. Deel twee voelt met de 150 acties als een handboek.
Samen safe laat zien hoe je ongewenst gedrag afleert en hoe je gewenst gedrag aanleert. Het maakt duidelijk wat psychologische veiligheid inhoudt en hoe je die als medewerker of leidinggevende kunt versterken.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.