Kay begint met een interessant concept: Franklins Gambit, naar een uitspraak van Benjamin Franklin: 'Het is zo handig een redelijk wezen te zijn; het stelt je in staat om voor alles wat je wilt doen een reden te vinden of te bedenken'. Franklins Gambit komt er op neer dat de beslissing al genomen is en vervolgens wordt gerationaliseerd. Kay noemt het een spel dat mensen spelen. Een mogelijk kostbaar en gevaarlijk spel. Op die manier worden veel fouten gemaakt en Kay zegt dat veel rampen die hij heeft gezien te verklaren zijn met Franklins Gambit. Neem de beslissing van de VS om Irak aan te vallen. De beslissing was genomen en werd later gerationaliseerd. Economen, die graag uitgaan van rationeel denken bij beslissingen, weten inmiddels dat de mens niet zo rationeel redeneert.
Kay stelt dat we missichien anders naar het idee van 'rationeel' moeten gaan kijken. Het wordt tijd om de indirectheid van beslissingen te onderkennnen. Complexe systemen zijn nu eenmaal niet tot in alle details te begrijpen, dus we hebben een andere manier van beslissen nodig. Het is een interessante gedachte, die Kay in eerste instantie in een essay beschreef en vervolgens uitwerkte tot een boek. Ik heb het essay niet gelezen, maar vermoed dat de uitbereiding tot het boek niet veel meer toevoegt. John Kay beschrijft vele voorbeelden uit de architectuur, kunst, het bedrijfsleven, de politiek waar directheid faalt en indirectheid leidt tot succes.
Het leest prettig, dat is niet het probleem. Ik heb meer moeite om de praktische waarde van dit boek te bevatten. Zelfs het hoofdstuk 'Indirectheid in de praktijk' levert opnieuw argumenten voor indirectheid en is niet de handleiding 'wat te doen..' die ik had gehoopt aan te treffen. Franklins Gambit gaf me stof tot nadenken, maar voor de rest is 'De omweg tot succes' voor mij niet meer dan een concept met veel voorbeelden. Misschien is de praktische waarde van dit boek eveneens indirect.
Over Carla Verwijs
Carla Verwijs is managementconsultant met een specialisatie in kennismanagement.
