Zulke rare fratsen zijn tegenwoordig populair. Ik bezocht een paar jaar geleden een bijeenkomst van organisatie voor salesmanagers. De deelnemers werden onthaald op een festival van vreemde woordspelletjes en allerhande kinderlijke oefeningen, zoals naar elkaars benen staren. De entertrainer vond het allemaal heel erg hilarisch. Een intrigerende vraag is: wat is de zin van dergelijke opdrachten? Al slaat u mij dood, ik heb geen idee. Met training heeft het in ieder geval niets te maken.
Het zou allemaal niet zo erg zijn wanneer zoiets buiten de werkomgeving plaatsvindt. Het is ieder z'n goed recht om zich op zijn eigen manier te vermaken. Maar op de werkplek zitten er toch wel hele vervelende trekjes aan. Het is een vorm van chantage. Protesteren is riskant. Niemand plaatst zich graag buiten de groep. De mensen die me dit verhaal vertelden, voegden er met een minachtende blik aan toe: ‘Onze manager was razend enthousiast!’ Het is wel dezelfde manager die het functioneren van de medewerker beoordeelt. Ik hoef u niet te vertellen hoe dat afloopt wanneer de medewerker zegt dat zijn baas van lotje is getikt.
Het draait in dit verband natuurlijk niet alleen om vreemde spelletjes. De laatste jaren is er een hausse ontstaan aan boeken, trainingen en workshops over zingeving en spiritualiteit. Contact maken met je innerlijk en het wijze universum heet het. Er zijn hele volkstammen die menen er baat bij te hebben. Of u in dergelijke zaken gelooft, is niet belangrijk en al helemaal niet mijn zaak. Het punt is dat het met serieuze training weinig van doen heeft. Er is evenmin wetenschappelijk bewijs voor de heilzame werking van dergelijke sessies. In het gunstigste geval is een placebo-effect meetbaar. Of moet ik zeggen een ‘pseudoplacebo-effect’?
Er zijn ook trainers die merkwaardige opdrachten geven aan hun leerlingen. Zoals de bekende ‘affirmaties’. Zeg vijfduizend keer per dag tegen jezelf ‘ik ben een topverkoper’. Et voila, als een konijn uit de hoge hoed van een goochelaar is de verkoper in no time een topper in zijn vak. Een trainer die de heilzame werking van dergelijke affirmaties claimt, verwijst naar de een of andere obscure filosoof die leefde aan het einde van de negentiende eeuw.
Google weet dan vaak raad. De betreffende ‘filosoof’ heeft zelfs de lagere school niet afgemaakt. Het was een man van twaalf ambachten en dertien ongelukken. Totdat hij een schare volgelingen wist te benevelen met zijn mallotige denkbeelden. Deze mensen geloven oprecht in hun theorietjes, ze zijn bloedserieus en claimen dat hun methoden wetenschappelijk bewezen zijn. Vraag je vervolgens naar de bron van het onderzoek, dan blijft het oorverdovend stil. Of ze claimen zelf onderzoek te doen. Anderen zeggen: ‘Ik weet gewoon dat het werkt op basis van mijn ervaringen!’
Een trainer mag de reacties van de groep nooit zonder meer als bewijs opvoeren voor de werking van een bepaalde methodiek. De deelnemers zijn onderdeel van een groepsproces. Of moet ik zeggen een onderdeel van ‘groepsdwang’? Niemand wil opereren als spelbreker. En dus houdt iedereen braaf zijn mond. Ooit deed ik wel mijn mond open, bij nota bene een ‘train-de-trainer programma’. Saillant detail: het onderwerp was omgaan met lastige deelnemers. Toen ik, nadat wij een hele ochtend bezig waren geweest met het bepalen van onze leerdoelen, vroeg of we vandaag nog wat gingen doen, gooide de trainer deze vraag in de groep. Men vond het klaarblijkelijk allemaal heel erg nuttig. Ik ben opgestapt. Het kwam me op een uitbrander van de organisatie te staan. Het is nooit meer goed gekomen tussen ons. Weer andere trainers gedragen zich als therapeuten. Met alle respect voor deze mensen: het hoort niet thuis in het trainingslokaal. Therapie is hoogst persoonlijk. Waarom zou je geestelijk gezonde mensen blootstellen aan een therapeut?
