Zin kun je maken

Wel eens op zaterdag naar je voetballende of hockeyende kroost staan kijken? En je dan geërgerd aan het feit hun team er in de eerste helft niets van bakte? Vast wel! Je ziet dat de spelertjes ongeconcentreerd en passief zijn, dat zij op elkaar lopen te vitten, dat zij plichtmatig en zonder enige overtuiging spelen. De score laat dan ook aan duidelijkheid niets te raden over: het team staat in de pauze op een dikke achterstand. Maar dan, als bij toverslag, verandert het spelbeeld in de tweede helft. De spelers zijn een al concentratie, zij moedigen elkaar aan en spelen alsof de duvel hen op de hielen zit. De vonk slaat over naar de ouders langs de kant. Die sporen hun kroost aan er nog een schepje bovenop te doen. De spelertjes hebben nog maar één doel voor ogen: winnen. Ze doen er alles voor. Het resultaat: na het laatste fluitsignaal tuimelt een doldrieste hoop voetballertjes dolgelukkig over elkaar heen. Ze hebben de overwinning, zoals dat heet, voor de poorten van de hel weggesleept.

Dit soort omslagen komt niet alleen op de sportvelden voor, maar ook binnen bedrijven en organisaties. Steeds opnieuw zien we voorbeelden van organisaties die hun successen op onverklaarbare wijze uit handen geven of die er op even miraculeuze in slagen om uit hun as te herrijzen. Het lijkt magie, maar dat is het niet. De voornaamste kracht die erachter zit, is de ‘zinfactor’. Wie de wetten van deze factor kent en respecteert, kan een ongekende power ontwikkelen.

Hoe zoiets in zijn werking gaat, toont het volgende voorbeeld aan, dat gaat over een vmbo-college in Bergen op Zoom. (Het voorbeeld is ontleend aan het prachtig vormgegeven en uiterst interessante boek Identiteitsmarketing. Waarom wij bestaan van Kaj Morel) Die school zat nog maar enkele jaren geleden diep in de put. Volgens een uit 2007 stammend rapport van de onderwijsinspectie behoorde zij tot de slechtste scholen van Nederland. Er was sprake van dalende leerlingenaantallen, slechte resultaten en veel zittenblijvers. De docenten waren ontmoedigd. Het oordeel van de inspectie deed de stemming nóg verder dalen. Men zag nauwelijks nog een uitweg. Tussen medewerkers en management was het wantrouwen levensgroot. Docenten omschreven hun school als een chaos, als het afvoerputje van de maatschappij. Ze zouden hun eigen kinderen er niet heen laten gaan. Er bestond nauwelijks een basis om verder te gaan.

Als de nood het hoogst is, is de redding nabij. Zo bleek ook nu. Vanuit en diepgevoeld besef van urgentie besloot de voorzitter van de raad van bestuur van ROC West-Brabant dat het hoog tijd was om drastisch in te grijpen en dat er naar een compleet nieuwe aanpak moest worden gezocht. Tot diep in de nacht werkte hij aan een dramatische e-mail waarin 23 aandachtspunten waren vervat. Op de brokstukken van de oude school, moest een heel nieuw concept, een droomschool, worden gebouwd. Zo luidde de kern van de boodschap. De nieuwe school moest dé voorbeeld-vmbo van de toekomst worden. Deze oproep vormde de opmaat voor een traject waaraan vrijwel alle belanghebbenden in de lokale gemeenschap deelnamen en waarin alle registers werden opengetrokken om de sfeer van lethargie en ontmoediging om te buigen naar een stemming van inspiratie en hoop. Er werden tientallen creatieve sessies en druk bezochte discussiebijeenkomsten gehouden. Er werd een site gemaakt waarop iedereen ideeën over zijn of haar droomschool kon plaatsen. En middels een Lego-bouwwedstrijd werd het nieuwe schoolgebouw ontworpen.

Drie jaar later is het veranderproces nog steeds in volle gang. De sfeer van negativisme en wantrouwen is omgebogen in een positieve richting. Mensen zien weer nieuwe mogelijkheden en hebben weer een wenkend perspectief voor ogen. Er wordt nog steeds enthousiast gesleuteld aan de verfijning van het toekomstige schoolconcept. Er worden nieuwe leervormen ontwikkeld en uitgeprobeerd. De betrokkenen bruisen van de energie en stralen van trots over wat inmiddels is bereikt.

Wat we daar in Bergen op Zoom hebben zien gebeuren, is niets anders dan dat mensen opnieuw zin maakten. Hoewel met zin vaak allerlei verheven associaties worden verbonden, is dat onterecht. Zin is net als het in- en uitademen van lucht. Je hebt het als mens nodig en je bent er voortdurend mee bezig. Zin maken gebeurt door het afstand nemen van alledaagse vanzelfsprekendheden en het zoeken naar nieuwe mogelijkheden, door het ontwikkelen van een positief geloof in eigen kunnen en door te focussen op een toekomstig doel, waarmee men zo sterk verbonden is dat men alles uit de kast haalt om het te bereiken. Wanneer individuen, groepen en organisaties zin maken, dan ontwikkelen zij zich tot krachtpatsers van formaat. Dan kunnen zij ook het ogenschijnlijk verloren positie het spel tóch nog winnen!