Krachtklanken

Met name Amerikaanse managementbladen – het prestigieuze ‘Harvard Business Review’ voorop – lijken slechts één ding voor ogen te hebben: ‘alle trossen los en op volle kracht vooruit’. De koppen van de artikelen spreken boekdelen: ‘Re-charge your company’, ‘Power out of the recession’ en ‘Boost your sales’. Ook in Engelstalige boeken wordt de nieuwe vitaliteit van bedrijven zwaar aangezet. Zo komt eerdaags de Nederlandse versie van Robert Quinns nieuwe boek ‘Lift’ op te markt. Het gaat over de vraag hoe je boven jezelf en anderen kan uitstijgen door een positieve kracht te worden. Lynda Gratton, liet al eerder een boek over ‘Hot Spots’ – warme werkplekken waar het zindert van de energie – verschijnen. In haar nieuwe werk ‘Glow’ behandelt ze de wijze waarop mensen en bedrijven zich door een energieke uitstraling bovenop de golf van hernieuwd succes kunnen positioneren.

Nederlandse experts blazen overigens hun eigen deun mee in de eigentijdse symfonie waarin het hernieuwde elan wordt bezongen. Een door verschillende adviesorganen in het leven geroepen ‘MKB Krachtcentrale’ verbindt naar eigen zeggen niet alleen mensen, maar ‘zet ze ook in hun kracht’. Wie een beetje zoekt op het net stuit op een bonte variëteit aan coachingsarrangementen – een week naar Lapland, een weekend in het hooggebergte – die tot doel hebben om mensen opnieuw te laten pieken. Ook klinkt in de lande de oproep van ‘serial entrepreneur’ Leen Zevenbergen ‘om je onderneming te revitaliseren’. Eerder had hij al laten weten dat alle lichten voor verandering wat hem betreft op groen staan: groener zal het niet worden. En last but not least laat Ben Tiggelaar weten dat zijn jaarlijkse ‘MBA in een dag’ ditmaal in het teken zal staan van het feit dat de mouwen weer ouderwets worden opgestroopt. ‘Aan het werk!’, stelt hij gebiedend, waarbij hij overigens de oer-Hollandse nuance aanbrengt dat het er zeker niet alleen om gaat harder te werken, maar vooral om je energie zo slim mogelijk in te zetten, zodat wij allen minder gestrest door het leven gaan.

De vraag die men zich bij al die positieve krachtklanken kan stellen, is of er een reële kans is dat de woorden in concrete daden worden vertaald. Of anders gezegd, hoe waarschijnlijk is het dat managers en medewerkers als bij toverslag weer vol creativiteit, goede zin en passie aan de slag gaan?

Hoewel ik een positief en hoopvol gestemd mens ben, gebiedt de eerlijkheid mij te zeggen dat ik die kans in zijn algemeenheid niet zo groot acht. Ik zal aan de hand van twee redenen kort uitleggen waarom.

De eerste reden heeft betrekking op het feit dat mensen niet zomaar in beweging komen, maar dat zij daartoe gemotiveerd moeten zijn. Zonder motivatie geen beweging. Het probleem is dat het nogal wat leidinggevenden aan de juiste noties omtrent het motiveren van mensen ontbreekt. In een van mijn vorige bijdragen in deze serie (‘Motivatie 3.0’) heb ik aangegeven hoezeer het doen en laten van managers nog steeds is doordringen van motivatiesystemen (‘straffen en belonen’) en hoe weinig van de eigentijdse inzichten over de betekenis van individuele drijfveren worden toegepast. De kloof tussen weten en doen is op dit punt hemelsbreed. Hoewel het aan populaire tests op het gebied van persoonskenmerken, drijfveren, passies en sterkten zeker niet ontbreekt, valt mij steeds weer op hoe weinig met alle daaruit resulterende kennis wordt gedaan. Bij de meeste managers beklijft hooguit een soort vage herkenning (‘O ja, dat verhaal met die kleurtjes’), maar het besef dat men hiermee de sleutel in handen heeft om mensen beter te motiveren, ontbreekt vaak ten ene male. Wanneer het erop aankomt, grijpt het merendeel van het managersgilde automatisch naar de overbekende, maar in de praktijk niet erg effectieve motivatiemechanismen als een bonus hier en een incentive daar.

De tweede reden om te veronderstellen dat de bereidheid van mensen om er echt de schouders onder te zetten, minder groot is dan momenteel wordt gesuggereerd, heeft niet zozeer met motivatie op zich te maken, maar veeleer met de vertaling van motivatie naar energie. Ik zal dit nader toelichten. Vaak wordt op voorhand aangenomen dat gemotiveerde of gepassioneerde mensen ook automatisch energiek gedrag zullen vertonen. Uit onderzoek blijkt dat dit niet het geval is. Mensen kunnen uitermate gedreven zijn, maar als puntje bij paaltje komt, komen ze soms niet in beweging. Of ze doen juist het tegenovergestelde. De werkelijkheid is dus minder rechtlijnig als veel motivatiegoeroes ons doen geloven: motivatie en energie kunnen, maar hoeven niet per se congruent te zijn. Om motivatie in extra energie om te zetten, moet aan twee randvoorwaarden zijn voldaan. Enerzijds moet sprake zijn van een veilige en betrouwbare omgeving, waarin mensen elkaar en de organisatie vertrouwen. Waar vertrouwen heerst, kunnen mensen sneller handelen, zo stelt Stephen Covey jr. in zijn boek ‘De snelheid van vertrouwen’. Hij hanteert in dit verband het begrip ‘vertrouwensdivident’: de winst die men kan maken wanneer in een organisatie vertrouwen heerst. Om motivatie tot energie te transformeren, moet anderzijds ook sprake zijn van een hoge mate van betrokkenheid binnen organisaties. Slechts door zich verbonden te voelen met de organisatiedoelstellingen, door met elkaar samen te werken en door belangrijke kennis met elkaar te delen, kunnen organisatieleden zich tot ware krachtpatsers ontwikkelen.

Waar de vaardigheid om mensen te motiveren ontbreekt en waar een gebrek aan vertrouwen en betrokkenheid heerst, zal weinig energie vrijkomen. Dit is een wetmatigheid die men niet straffeloos kan negeren. Eenieder die voortvarend aan de slag wil gaan, zou ik willen adviseren om zich eerst op de volgende drie vragen te bezinnen: ken ik mijn mensen goed genoeg om ze ook echt te motiveren? Hebben wij er echt alles aangedaan om het geschonden vertrouwen weer te herstellen? En beschikken wij over een cultuur van betrokkenheid en samenwerking? Zijn de antwoorden op alle vragen positief, dan zou ik zeggen, ga aan de slag en wel: oehoe oehoerend hard!