Werken met het omgevingsplan

Voorwoord bij de vierde druk VII
Afkortingen XXXIII

1 Inleiding 1
1.1 De Omgevingswet 4
1.2 Levend stelsel 7
1.3 Het omgevingsplan binnen de Omgevingswet 7
1.4 Mindmap 9
1.5 Werken met... 9
1.6 Leeswijzer 11

2 De Omgevingswet 15
2.1 Inleiding 16
2.2 Doelen 18
2.2.1 Verbeterdoelen 19
2.2.2 Maatschappelijke doelen 20
2.3 Uitgangspunten 20
2.3.1 Europees recht en internationale verdragen 21
2.3.2 Beginselen 21
2.3.3 Gelijkwaardige bescherming 22
2.3.4 Flexibiliteit 22
2.3.5 Aansluiting bij bestaande rollen en verantwoordelijkheden 22
2.3.6 Aansluiten bij de bestaande bestuurlijke taakverdeling 22
2.3.7 Vertrouwen 22
2.3.8 Duurzame ontwikkeling 23
2.3.9 Innovatie 25
2.3.10 Toezicht en handhaving 25
2.4 Elementen 25
2.4.1 De fysieke leefomgeving 26
2.4.2 Integrale benadering en samenhang 27
2.4.3 Cultuuromslag 27
2.4.4 Verbrede reikwijdte 28
2.4.5 De vierde 'P': place 33
2.4.6 Van centraal naar decentraal 33
2.4.7 Afwegingsruimte 34
2.4.8 Van toelatingsplanologie naar uitnodigingsplanologie 36
2.4.9 Participatie 36
2.4.10 Participatieplicht 40
2.4.11 Initiatief: ja, tenzij… 41
2.4.12 Digitalisering 42
2.5 Kwaliteit van de leefomgeving 43
2.5.1 Zorgplicht 44
2.5.2 Van normen naar waarden 45
2.5.3 Voor een gezonde leefomgeving 46
2.5.4 Naar een veilige omgeving 47
2.5.5 Naar een waardevolle omgeving 48
2.5.6 De moderniseringslocatie 49
2.5.7 Van technocratie naar maatschappelijke opgave 50
2.5.8 Realiseren van kwaliteit 50
2.5.9 Bijdragen aan kwaliteit 50
2.5.10 Gebodsbepalingen 51
2.5.11 Omgevingswaarden 52
2.6 Kerninstrumenten 53
2.6.1 Omgevingsvisie 55
2.6.2 Programma 65
2.6.3 Programmatische aanpak 66
2.6.4 Algemene rijksregels voor de overheid 67
2.6.5 Algemene rijksregels voor iedereen 69
2.6.6 Decentrale regels in de omgevingsverordening 70
2.6.7 Decentrale regels in de waterschapsverordening 70
2.6.8 Decentrale regels in het omgevingsplan 71
2.6.9 De omgevingsvergunning 73
2.6.10 Het projectbesluit 75
2.6.11 Samenhang 76
2.7 Aanvullende instrumenten 77
2.7.1 Omgevingswaarde en normering 78
2.7.2 Instructie 79
2.7.3 Instructieregel 80
2.7.4 Maatwerk 80
2.8 Ondersteunende instrumenten 81
2.8.1 Voorkeursrecht 81
2.8.2 Onteigening 82
2.8.3 Landinrichting 83
2.8.4 Moderniseringslocatie 84
2.8.5 Stedelijke kavelruil 84
2.8.6 Kostenverhaal 84
2.8.7 Financiële bijdragen voor ontwikkeling van gebieden 85
2.9 Implementatie 86
2.9.1 Hiërarchie van regels 86
2.9.2 Vier AMvB’s 87
2.9.3 Bruidsschat 88
2.9.4 Omgevingsregeling 89
2.9.5 Provinciale- en Waterschapsverordening 91
2.9.6 Publicatie omgevingsdocumenten 92
2.9.7 Verzamelbesluiten 93
2.10 Het pakket omgevingsrecht onder de Omgevingswet 93
2.11 Overgang omgevingsplan 93
2.12 Rol omgevingsdiensten 96
2.13 Aan de slag 96

3 Algemene kenmerken van het omgevingsplan 99
3.1 Inleiding 100
3.2 Doelen 101
3.2.1 Reikwijdte: locaties 101
3.2.2 Reikwijdte: activiteiten 103
3.2.3 Integraal plan 104
3.2.4 Inhoud omgevingsplan 105
3.2.5 Reikwijdte: kostenverhaal 105
3.3 Functies aan locaties 106
3.3.1 Maatschappelijke doelen van functies 106
3.3.2 Statische functies 110
3.3.3 Dynamische functies 110
3.3.4 Thematische functies 110
3.3.5 Onderverdeling per locatie 110
3.3.6 Hoofdfunctie: gebruiksdoel 111
3.3.7 Nevenfunctie: status 111
3.3.8 Subfunctie 111
3.3.9 Actieve functies 111
3.3.10 Passieve functies 111
3.3.11 Informatie over functies 113
3.4 Dimensies 114
3.5 Vormgeving 114
3.5.1 Geometrische plaatsbepaling 114
3.5.2 Regelset 116
3.5.3 Vaststellingsbesluit 116
3.5.4 Bestanddelen omgevingsplan 117
3.5.5 Verbeelding van het omgevingsplan 118
3.5.6 Geen toelichting bij omgevingsplan 118
3.6 Onderwerpen omgevingsplan 119
3.6.1 Regels 119
3.6.2 Functietoedelingsregels 120
3.6.3 Omgevingsvergunningen 121
3.6.4 Exploitatie nieuwe stijl 121
3.6.5 Regels voor bedrijfsmatige activiteiten 124
3.6.6 Regels voor milieubelastende activiteiten 124
3.6.7 Aanwijzen methode en bestuursorgaan monitoring 125
3.6.8 Omgevingswaarden in het omgevingsplan 125
3.6.9 Kwaliteiten 132
3.6.10 Kostenverhaal en financiële bijdrage 132
3.6.11 Open normen 133
3.6.12 Flexibiliteit binnen omgevingsplan 135
3.6.13 Afwijken van omgevingsplan 136
3.6.14 Kruimellijst 136
3.6.15 Maatwerk 137
3.6.16 Eerbiedigende werking 137
3.6.17 Aspecten van openbare orde 138
3.6.18 Algemene Plaatselijke Verordening 138
3.6.19 Samenvatting 139
3.7 Reikwijdte omgevingsplan 139
3.8 Kwaliteit van de fysieke leefomgeving 140
3.9 Integrale belangenafweging 141
3.9.1 Integrale regels voor de leefomgeving 142
3.9.2 Belangenafweging 143
3.9.3 Organische ontwikkeling 143
3.9.4 Uitnodigingsplanologie 144
3.9.5 Kwalitatieve afweging 145
3.10 De nieuwe rol van de (decentrale) overheid 145
3.10.1 Openbaar bestuur 145
3.10.2 Invoering Omgevingswet is onconventioneel 146
3.10.3 Impact voor gemeenten 146
3.10.4 De ‘ambtenaar 3.0’ als adviseur 147
3.10.5 Participatieorganisatie 150
3.11 Flexibel karakter 152
3.11.1 Onderzoekslasten 153
3.12 Initiatiefnemer 154
3.12.1 Reikwijdte 155
3.12.2 Van een crisiswet tot een transitiewet Omgevingswet 155
3.12.3 Uitnodigingsplanologie centraal 155
3.12.4 Dynamische opzet 156
3.12.5 Initiatief 157
3.13 Karakter 157
3.13.1 Conserverend 158
3.13.2 Herstructurering 158
3.13.3 Transformatie 160
3.13.4 Gewenste ontwikkelingen sneller realiseerbaar 160
3.13.5 Positie ‘oude’ bestemmingsplan 161
3.13.6 Bruidsschat 162
3.13.7 Omgevingsplan meer dan ruimte 163
3.13.8 Overgangsrecht omgevingsplan 163
3.14 Doorwerking aanwijzingen hoger gezag 164
3.14.1 Instructieregels 164
3.14.2 Instructie 168
3.15 Monitoring 169
3.16 Eén omgevingsplan 169
3.16.1 Voorbereidingsbesluit 170
3.16.2 Vaststelling omgevingsplan 170
3.16.3 Wijziging omgevingsplan 170
3.16.4 Het gewijzigde omgevingsplan 170
3.16.5 Consolidatie 171
3.17 Transitie omgevingsplan 171
3.17.1 Toewerken naar één omgevingsplan per gemeente 171
3.17.2 Van juridische regels naar toepasbare regels 172
3.17.3 Tijdelijk deel omgevingsplan 172
3.17.4 'Nieuwe deel' omgevingsplan 172
3.17.5 Overgangstermijn 174
3.17.6 Strijdigheid met de wettelijke norm 174
3.17.7 Implementatie bruidsschat 175
3.18 Kostenverhaal in omgevingsplan: grondbeleid 175
3.19 Actualiteit van het omgevingsplan 176
3.19.1 Doorlopende actualiteit 176
3.19.2 Houdbaarheid omgevingsplan 177
3.19.3 Inpassingsplicht voor omgevingsvergunningen voor afwijkingen 177
3.19.4 Uitvoeren van instructieregels en instructies 179
3.20 Omgevingsplanactiviteit 179
3.20.1 Binnenplanse omgevingsactiviteit 179
3.20.2 Buitenplanse omgevingsactiviteit 179
3.21 Digitale ontsluiting 180
3.21.1 Raadpleegbaarheid omgevingsplan 180
3.21.2 Raadpleegbaarheid achtergrondinformatie 180
3.22 Tijdelijke alternatieve maatregelen 181
3.23 Staalkaarten omgevingsplan 182
3.24 Handreikingen VNG 182
3.25 Informatiepunt leefomgeving 183

4 Bevoegd gezag en bestuurlijke aspecten 185
4.1 Inleiding 186
4.2 Beleidscyclus 186
4.2.1 Beleidsontwikkeling 188
4.2.2 Beleidsregels 188
4.2.3 Beleidsdoorwerking 189
4.2.4 Uitvoering 189
4.2.5 Terugkoppeling 190
4.3 Invulling bevoegd gezag 190
4.3.1 Rol gemeenteraad 190
4.3.2 Delegatiemogelijkheden 193
4.3.3 Regels bevoegd gezag 194
4.3.4 Rollen bevoegd gezag 194
4.3.5 Maatwerk door bevoegd gezag 195
4.3.6 Beleidsregels bevoegd gezag 197
4.3.7 Te weinig informatie uit participatie 197
4.4 Bestuurlijke afwegingsruimte 198
4.4.1 Grenzen aan bevoegdheid 201
4.5 Ontwikkelen omgevingsplan 204
4.6 Bestuurlijke planinstrumenten 204
4.6.1 Instrumenten 205
4.6.2 Toedelen functies aan locaties 205
4.6.3 Gebruiksruimte per locatie vaststellen 205
4.6.4 Omgevingswaarden en beleidsdoelen 206
4.6.5 Algemene regels 207
4.6.6 Zakelijke regels 207
4.6.7 Informatieplicht 208
4.6.8 Meldingsplicht 208
4.6.9 Vergunningplicht 209
4.6.10 Participatieverplichting 210
4.6.11 Praktijk vergunningverlening 211
4.6.12 Beoordelingsregels vergunning 211
4.6.13 Beleid uitgebreide procedure 211
4.6.14 Voorbereidingsbescherming 212
4.6.15 Stedelijke kavelruil 213
4.6.16 Welstand 217
4.7 Voorkeursrecht 218
4.7.1 Voorkeursrecht en bevoegd gezag 219
4.7.2 Reikwijdte voorkeursrecht 219
4.7.3 Grondslagen voor voorkeursrecht 220
4.7.4 Verschil voorkeursrecht en onteigening 221
4.8 Onteigening 221
4.8.1 Onteigeningsbelang 2021 222
4.8.2 Reikwijdte en eisen onteigening 223
4.8.3 Onteigeningsbelang concreet uitgewerkt 223
4.8.4 Kerninstrumenten als grondslag voor onteigeningsbelang 223
4.8.5 Noodzaak: ultimum remedium en zelfrealisatie 225
4.8.6 Urgentie: start ontwikkeling binnen drie jaar 226
4.8.7 Grondslag voor onteigening 226
4.8.8 Bevoegd gezag voor onteigeningen 226
4.8.9 Onteigening op naam van de onteigenaar 227
4.8.10 Onteigeningsprocedure 228
4.9 Kostenverhaal 229
4.10 Regeling kostenverhaal 230
4.10.1 Kostenverhaalsgebied in plaats van exploitatiegebied 235
4.11 Financiële bijdragen aan een gebiedsontwikkeling 238
4.11.1 Kostenverhaal en financiële bijdragen 238
4.11.2 Bijdragen kwaliteit fysieke leefomgeving 240
4.12 Relatie flexibiliteit, open normen, beleidsregels en rechtszekerheid 246
4.12.1 Flexibiliteit 247
4.12.2 Open normen 247
4.12.3 Gesloten normen 250
4.12.4 Beleidsregels 250
4.12.5 Rechtszekerheid 251
4.13 Afwijken van het omgevingsplan 252
4.13.1 Omgevingsplanactiviteit 253
4.13.2 Reikwijdte omgevingsplanactiviteit 255
4.13.3 Omgevingsvergunning voor omgevingsplanactiviteit 255
4.14 Milieueffectrapportage 258
4.14.1 Algemeen 258
4.14.2 Omgevingsplan-mer-plicht 263
4.14.3 Omgevingsplan-mer-beoordeling 264
4.14.4 Mer voor projecten 265
4.14.5 Besluitvorming 265
4.14.6 Monitoring 266
4.14.7 Ecologische autoriteit 267
4.14.8 Evaluatie 267
4.15 Schade en nadeelcompensatie 267
4.15.1 Reikwijdte nadeelcompensatie 268
4.15.2 Regeling Nadeelcompensatie aanvulling op Awb 269
4.15.3 Directe en indirecte schade 269
4.15.4 De schadeveroorzakende besluiten 270
4.15.5 Binnenplanse omgevingsvergunning als schadeveroorzakend besluit 270
4.15.6 Verleggen schademoment voor indirecte schade 271
4.15.7 Tijdstip bepalen hoogte van de indirecte schade 271
4.15.8 Vergoeding voor gerealiseerde planologische mogelijkheden 271
4.15.9 Normaal maatschappelijk risico 272
4.15.10 Verjaring 272
4.15.11 Voorzienbaarheid van de schade 272
4.15.12 Geen specifieke regeling voor procedureverordening 273
4.15.13 Overgangsrecht schadeveroorzakende besluiten of handelingen 273
4.15.14 Uitzondering voor besluit gestart voor inwerkingtreding 274
4.16 Participatie bij het omgevingsplan 274
4.17 Omgevingsvergunning voor bouwwerken 279
4.17.1 Twee vergunningen 279
4.17.2 Technische bouwactiviteit 280
4.17.3 Omgevingsplanactiviteit bestaande uit een bouwactiviteit 281
4.17.4 Vergunningvrij bouwen 282
4.17.5 Limitatief-imperatief stelsel 283
4.17.6 Gebonden beschikkingsbevoegdheid 285
4.18 Toezicht en handhaving 285
4.18.1 Bestuursrechtelijke handhaving 286
4.18.2 Strafrechtelijke handhaving 288
4.18.3 Kwalitatieve én kwantitatieve toetsingsregels 288
4.19 Advisering omgevingsplan 289
4.19.1 Gemeentelijke adviescommissie 289
4.19.2 Adviesfunctie gemeenteraad 289
4.19.3 Rol overige adviesorganen 291
4.20 Rol van de omgevingsdiensten 291
4.20.1 Basistakenpakket 291
4.20.2 Adviseur en ondersteuner 292
4.20.3 Kennismakelaar 292
4.20.4 Vergunningverlener en toezichthouder 293
4.20.5 Omgevingsregeling en de omgevingsdienst 294
4.21 Versterken functioneren omgevingsdiensten 294
4.22 Rol van de veiligheidsregio 294
4.23 Rol van de GGD 297
4.23.1 Gezondheidsbescherming 297
4.23.2 Gezondheidsbescherming en -bevordering 298
4.23.3 Kernwaarden gezondheid 298
4.23.4 Samenvatting 298

5 Regels 301
5.1 Inleiding 301
5.2 Algemene regels 302
5.3 Kenmerken van regels 304
5.4 Regels over activiteiten 305
5.4.1 Activiteiten 305
5.4.2 Ontwikkelingen 305
5.4.3 Van specifieke naar algemene regels 306
5.4.4 Regels over bouwactiviteiten 306
5.5 Toestemmingsregels 307
5.5.1 Vergunningen 307
5.5.2 Meldingsregels 308
5.5.3 Toepasbare regels 308
5.6 Maatwerk 308
5.6.1 Maatwerkvoorschriften 308
5.6.2 Maatwerkregels 309
5.6.3 Maatwerkregels over meldingen 309
5.7 Gelijkwaardigheidregels 309
5.8 Beoordelingsregels 310
5.8.1 Regels moderniseringslocaties 310
5.8.2 Voorschriften aan omgevingsvergunning 311
5.8.3 Regels inwinnen advies 311
5.9 Waarborgen in het omgevingsplan 311
5.9.1 Voorwaardelijke verplichting 311
5.9.2 Onvoorwaardelijke verplichting 313
5.9.3 Gedoogplichten 314
5.9.4 Onteigening 315
5.9.5 Beperkingen 316
5.9.6 Regels die met het oog op de functies nodig zijn 316
5.9.7 Aanvraagvereisten 317
5.10 Milieugebruiksruimte 317
5.10.1 Regels in de vorm van omgevingswaarden 321
5.10.2 Regels als emissie- en immissienormen 322
5.10.3 Regels in de vorm van ‘beperkingen’ 322
5.10.4 Regels in de maatwerkvoorschriften 327
5.11 Toepasselijkheid regels 327
5.12 Verschijningsvormen van regels 331
5.12.1 Verboden 331
5.12.2 Geboden 331
5.12.3 Meldings- en vergunningplichten 332
5.12.4 Voorwaardelijke verplichtingen 333
5.12.5 Aanwijzing tot modernisering 333

6 Doorwerkingsaspecten naar het omgevingsplan 335
6.1 Inleiding 335
6.2 Maatschappelijke opgaven 336
6.3 Instructieregels 336
6.4 Instructieregels en het omgevingsplan 336
6.4.1 Algemeen 337
6.4.2 Doorwerking 338
6.4.3 Instructies 339
6.4.4 Effecten van instructieregels 340
6.4.5 Flexibiliteit van instructieregels 342
6.4.6 Belangen bij toedeling van functies 342
6.4.7 Instructieregels Rijk over evenwichtige toedeling van functies aan locaties 344
6.5 Nationaal beleid: omgevingsveiligheid 346
6.5.1 Speerpunt veiligheid 346
6.5.2 Omgevingsveiligheid 347
6.5.3 Activiteiten met risico’s 350
6.5.4 Kwetsbaarheid 351
6.5.5 Veiligheidsafstanden 354
6.5.6 Aandachtsgebieden 354
6.5.7 Voorschriftengebied 355
6.5.8 Veiligheidsrisicogebieden 355
6.5.9 Ontwerp veilige omgeving in stappen 358
6.5.10 Integrale aanpak omgevingsveiligheid 358
6.6 Nationaal beleid: milieu 358
6.6.1 Luchtkwaliteit 359
6.6.2 Geluid 360
6.6.3 Trillingen 362
6.6.4 Geluid luchthavens 363
6.6.5 Bodem 363
6.6.6 Geur 364
6.7 Nationaal beleid: natuur 365
6.7.1 Natuurvisie 368
6.7.2 Soortenbescherming 368
6.7.3 Gebiedsbescherming 369
6.7.4 Natuur in het omgevingsplan 371
6.7.5 Vergunningverlening natuuractiviteiten 373
6.7.6 Bebouwingscontour kappen 374
6.7.7 Bebouwingscontour jacht 374
6.8 Nationaal beleid: gezondheid 375
6.8.1 Kernwaarden 375
6.8.2 Gezondheid en de fysieke leefomgeving 375
6.8.3 Definitie gezondheid 376
6.8.4 Instructieregels bescherming van de gezondheid 376
6.8.5 Toegang voor personen met een beperking 377
6.9 Nationaal beleid: water 378
6.9.1 Waterveiligheid 380
6.9.2 Waterkwaliteit 382
6.9.3 Instructieregels wateroverlast 382
6.9.4 Bescherming van primaire waterkeringen 383
6.9.5 Behoud waterveiligheid kust 383
6.9.6 Meren 384
6.9.7 Grote rivieren 384
6.10 Nationaal beleid: ruimte 385
6.10.1 Instructieregels infrastructuur of voorzieningen 386
6.10.2 Bevorderen van de toegankelijkheid van de openbare buitenruimte voor personen 386
6.10.3 Landschappelijke of stedenbouwkundige waarden 386
6.10.4 Cultureel erfgoed 388
6.10.5 Reservering ruimtelijke (toekomstige) functies 390
6.10.6 Luchthavens 391
6.11 Nationaal beleid: vliegveiligheid luchtvaart 394
6.11.1 Luchtruim rond luchthavens 394
6.11.2 Vogelbeheersgebied 394
6.11.3 Radarverstoring 395
6.12 Nationaal beleid: defensie 397
6.12.1 Essentieel terrein 397
6.12.2 Gevolgen beleid 397
6.13 Nationaal beleid: energietransitie 399
6.13.1 Nationale energieverkenning 400
6.13.2 Energie en ruimte 400
6.13.3 Windmolens op zee 401
6.13.4 Windmolens op land 403
6.13.5 Rol gemeente 404
6.14 Nationaal beleid: cultureel erfgoed 406
6.14.1 Erfgoedwet en Omgevingswet 407
6.14.2 Overgangsrecht Erfgoedwet 407
6.14.3 Nieuw in de Omgevingswet 407
6.15 Nationaal beleid: gevolgen van activiteiten 408
6.16 Provinciaal beleid 409
6.16.1 Omgevingsvisie 409
6.16.2 Omgevingsverordening 409
6.17 Water(schaps)beleid 410
6.17.1 Waterschapsverordening 410
6.17.2 Peilbesluit 411
6.17.3 Bergings- en retentiegebieden 411
6.17.4 Noodoverloopgebieden 412
6.18 Gemeentelijk beleid 412
6.18.1 Omgevingsvisie 413
6.18.2 Sustainable Development Goals 413
6.18.3 Duurzaamheidsdoelstellingen 413
6.18.4 Duurzaamheidsaspecten van een werklocatie 414
6.19 Doorwerking projectbesluit 417
6.19.1 Het projectbesluit 417
6.19.2 Projectbesluit en omgevingsplan 417
6.19.3 Wijziging omgevingsplan 418
6.19.4 Overgangsrecht projectbesluit 418
6.20 Ontheffing van instructieregels 419

7 Doorontwikkeling van het omgevingsplan 421
7.1 Inleiding 422
7.2 Voorbereiding 423
7.2.1 Voorbereidingsprocedure 424
7.2.2 Kennisgeving 425
7.2.3 Participatie 425
7.3 Relatie met omgevingswetsinstrumenten 427
7.4 Rol van de omgevingsvisie 428
7.5 Transitiefase tot 2032 430
7.5.1 Omgevingsplan van rechtswege 430
7.5.2 Wijzigen omgevingsplan 430
7.5.3 Transitie 431
7.5.4 Overwegingen 432
7.5.5 Plan van aanpak transitie 433
7.5.6 Lopende projecten 433
7.6 Gebiedsontwikkeling 433
7.6.1 Integraal 433
7.6.2 Burgerparticipatie 434
7.6.3 Ondernemersparticipatie 435
7.6.4 Netwerk zonder schotten 436
7.6.5 Meekoppelkansen 436
7.6.6 Milieugebruiksruimte 437
7.7 Gebiedsprocessen 437
7.7.1 Consolideren 437
7.7.2 Herstructureren 438
7.7.3 Transformeren 438
7.7.4 Vertaalslag 438
7.7.5 Omgevingskwaliteit 440
7.8 Rol van gemeente 441
7.8.1 Visie op rolverdeling overheid en samenleving 442
7.8.2 Voorkeursrecht 444
7.8.3 Onteigening 446
7.9 Stijl van de gemeente 451
7.9.1 Actoren 452
7.9.2 Private regie 453
7.10 Handvatten omgevingsplan 453
7.10.1 Staalkaarten 454
7.10.2 Bestanddelen staalkaarten 455
7.10.3 Ervaringen omgevingsplan en monitoring 457
7.10.4 Monitoring 457
7.11 Wijziging omgevingsplan 458
7.12 Inwerkingtreding omgevingsplan 461
7.13 Toepassingsregels 462
7.14 Toelichting omgevingsplan 462
7.15 Stappenplan doorontwikkeling omgevingsplan 463
7.15.1 Stap 1: uitgangspositie 464
7.15.2 Stap 2: ambities 465
7.15.3 Stap 3: gewenste rol van de gemeente 467
7.15.4 Stap 4: geldende kaders 467
7.15.5 Stap 5: keuzes die leiden tot integrale gebiedsbeschrijving 468
7.15.6 Stap 6: werkingsgebied regels 469
7.15.7 Stap 7: keuzemenu regels 470
7.15.8 Stap 8: opstellen regels omgevingsplan: regels, waarde en werkingsgebied 471
7.15.9 Extra stap: toepasbare regels 472
7.16 Structuur omgevingsplan 473
7.16.1 Opbouw omgevingsplan 473
7.16.2 Stapeling van functies 474
7.16.3 Van juridische regels naar toepasbare regels 475
7.16.4 Werkingsgebied regels 475
7.16.5 Gebiedscategorie en wijktype 476
7.16.6 Kaartbeelden 476
7.16.7 Regels en informatie op de kaart in het Omgevingsloket 477
7.17 Inhoud 477
7.18 Rechtsbescherming 478
7.19 Doorzending omgevingsplan 478

8 Inhoud van het omgevingsplan 479
8.1 Inleiding 479
8.2 Functietoedeling 480
8.2.1 Veel gebruikte functies 481
8.2.2 Veel voorkomende activiteiten 482
8.2.3 Ontwikkelingen 482
8.2.4 Kwaliteit 483
8.2.5 Ecosysteemdiensten 485
8.3 Omgevingsvergunningen voor een omgevingsplanactiviteit 485
8.4 Exploitatieregels en exploitatievoorschriften 486
8.5 Milieubelastende (bedrijfsmatige) activiteiten 486
8.6 Aanwijzen methode en bestuursorgaan monitoring 487
8.7 Lagenbenadering 487
8.7.1 Achtergrond lagenbenadering 489
8.7.2 Occupatie 490
8.7.3 Ondergrond 491
8.7.4 Netwerken 494
8.7.5 Tijd 496
8.8 Occupatie: gebiedscategorie 496
8.8.1 Ontwikkeling staalkaarten 496
8.8.2 Indeling gebiedscategorieën 496
8.8.3 Centrum Stedelijk 497
8.8.4 Buiten Centrum 498
8.8.5 Groen-stedelijk 500
8.8.6 Centrum Dorps 500
8.8.7 Industrie en bedrijven 500
8.8.8 Publieksintensief 502
8.8.9 Landelijk Gebied Stedelijk uitloopgebied 502
8.8.10 LG Agrarisch 502
8.8.11 LG Verweving van functies 502
8.8.12 LG Hoofdfunctie natuur 503
8.8.13 Overige gebiedscategorieën 504
8.9 Occupatie: wijktype 504
8.9.1 Grote steden 505
8.9.2 Kleine steden 507
8.9.3 Dorpen 507
8.10 Aders 508
8.10.1 Rode aders 509
8.10.2 Groene aders 509
8.10.3 Blauwe aders 511
8.10.4 Kennisaders 512
8.10.5 Andere aders 512
8.11 Ondergrond 512
8.11.1 Goederen en diensten 512
8.11.2 Bodem en bodemkwaliteit 514
8.11.3 Bodemenergie 515
8.11.4 Buisleidingen 515
8.11.5 Tunnels 516
8.11.6 Kabels en leidingen 517
8.11.7 Riolering 517
8.11.8 Overig 518
8.12 Netwerken 518
8.12.1 Gezondheid 518
8.12.2 Mobiliteit 519
8.12.3 Klimaat- en ruimtelijke adaptatie 520
8.12.4 Energietransitie 525
8.12.5 Smart city 526
8.12.6 Hittestress 526
8.12.7 Luchtruim 527
8.13 Normering 528
8.13.1 Open normen 528
8.13.2 Gesloten normen 529
8.14 Regels 529
8.14.1 Verboden 530
8.14.2 Geboden 530
8.14.3 Gedoogplichten 531
8.14.4 Maatwerkregels 531
8.14.5 Instructieregels 532
8.14.6 Meldingseisen 532
8.14.7 Vergunningseisen 532
8.14.8 Programma’s 532
8.14.9 Projecten 532
8.14.10 Initiatieven 533
8.14.11 Zakelijke rechten 533
8.14.12 Regels in omgevingswaarden 534
8.14.13 Toepasbare regels 534
8.15 Omgevingsplan van rechtswege 535
8.16 Ondersteunende instrumenten 537
8.17 Geboden 537
8.18 Gedoogplichten 538
8.19 Gezondheidsaspecten in het omgevingsplan 540

9 Omgevingsplanactiviteit 545
9.1 Inleiding 545
9.2 Omgevingsplanactiviteit 546
9.2.1 Activiteiten onder het omgevingsplan 546
9.2.2 Locaties onder het omgevingsplan 546
9.2.3 Doorwerking OPA in omgevingsplan 548
9.3 Reikwijdte omgevingsplanactiviteit 549
9.3.1 Vergunningstelsel in omgevingsplan 550
9.3.2 Praktijk vergunningverlening 551
9.4 Omgevingsplanactiviteiten 551
9.4.1 Definitie omgevingsplanactiviteit 552
9.4.2 Reikwijdte afwijken 554
9.4.3 Toetsing 555
9.4.4 Beoordeling 555
9.4.5 M.e.r. voor omgevingsplanactiviteit 556
9.5 Omgevingsvergunning voor omgevingsplanactiviteit 556
9.5.1 Vergunning binnenplanse omgevingsplanactiviteit 557
9.5.2 Vergunning verlenen 558
9.5.3 Beslissing op aanvraag 558
9.5.4 Aanvullende regels 559
9.6 Adviesfunctie gemeenteraad OPA 559
9.6.1 Rol van de gemeenteraad 560
9.6.2 Afbakening rol 561
9.7 Bevoegd gezag OPA complexe bedrijven 562
9.8 Buitenplanse omgevingsplanactiviteit (BOPA) 562
9.8.1 De BOPA 563
9.8.2 Vergunning buitenplanse omgevingsplanactiviteit 563
9.8.3 Procedure 565
9.8.4 Publicatie BOPA 566

10 Kostenverhaal en financiële bijdragen 567
10.1 Financiële bepalingen 568
10.2 Grondbeleid 570
10.3 Achtergrond kostenverhaal 574
10.3.1 Uitgangspunten kostenverhaal 575
10.3.2 Samenhang 575
10.3.3 Integrale en organische gebiedsontwikkeling 576
10.3.4 Kostenverhaal en financiële bijdrage 576
10.4 Reikwijdte kostenverhaal 578
10.4.1 Verplicht kostenverhaal 579
10.4.2 Publiekrechtelijke regeling 579
10.4.3 Twee systemen van kostenverhaal 579
10.4.4 Beschikking bestuursrechtelijke geldschuld (kostenverhaalbeschikking) 580
10.4.5 Regeling plankosten 580
10.4.6 Bevoegdheid kostenverhaal 581
10.4.7 Eindafrekening 582
10.5 Reikwijdte financiële bijdragen 582
10.5.1 Financiële bijdragen 582
10.5.2 Bijdragen kwaliteit fysieke leefomgeving 584
10.5.3 Privaatrechtelijke bijdrage aan ontwikkelingen van een gebied 584
10.5.4 Publiekrechtelijke bijdrage aan ontwikkelingen van een gebied 585
10.5.5 Grondslagen publiekrechtelijke bijdrage 586
10.6 Kostenverhaal en financiële bijdragen in het omgevingsplan 588
10.6.1 Eisen kostenverhaal omgevingsplan 588
10.6.2 Kostenverhaalsgebied 588
10.6.3 Kostenverhaal met tijdvak 588
10.6.4 Kostenverhaal zonder tijdvak 589
10.6.5 Verschillende wijzen kostenverhaal 590
10.6.6 PPT-criteria voor te verhalen kosten 590
10.7 Kostenverhaal via omgevingsvergunning en projectbesluit 591
10.8 Uitvoering kostenverhaal 591
10.8.1 Kostensoortenlijst 591
10.8.2 Overeenkomst tot privaat kostenverhaal 592
10.8.3 Aangewezen activiteiten 592
10.8.4 Kostensoorten 593
10.8.5 Leges 596
10.8.6 Categorieën kostenverhaal 597
10.8.7 Begrenzing van het kostenverhaal 597
10.8.8 Functionele samenhang 597
10.8.9 Reikwijdte functionele samenhang 598
10.8.10 Concretisering 598
10.8.11 Financiële verantwoording 599
10.8.12 Beschikking 599
10.9 Categorieën ontwikkelingen 600
10.9.1 Wijziging van de inrichting van het landelijk gebied 600
10.9.2 Aanleg of wijziging van gebieden 601
10.9.3 Aanleg van infrastructuur 601
10.9.4 Aanleg van recreatievoorzieningen 601
10.9.5 Evenwichtige samenstelling van de woningvoorraad 601
10.9.6 Stedelijke herstructurering 602
10.10 Kostenverevening 603
10.11 Eindafrekening 603
10.11.1 Eindafrekening bij kostenverhaal langs publiekrechtelijke weg 604
10.11.2 Clustering 604
10.11.3 Macroaftopping 605
10.11.4 Geen terugbetaling 605
10.12 Samenvatting 606

11 Juridische aspecten 609
11.1 Inleiding 610
11.2 Juridische reikwijdte van het omgevingsplan 611
11.2.1 Algemeen verbindend voorschrift 613
11.2.2 Verbrede reikwijdte van het omgevingsplan 614
11.2.3 Verordeningen in het omgevingsplan 615
11.2.4 Reikwijdte van regels 617
11.2.5 Bruidsschat 620
11.3 Rechtskarakter 621
11.3.1 Evenwichtige toedeling 621
11.3.2 Actualisering 622
11.3.3 Uitvoerbaarheid van het omgevingsplan 623
11.3.4 Open normen en beleidsregels 625
11.3.5 Geen uitvoerbaarheidstoets 626
11.3.6 Functies van locaties 628
11.3.7 Vergunning buitenplanse omgevingsplanactiviteit 629
11.3.8 Omgevingswaarden: verplicht en facultatief 630
11.3.9 Reactieve aanwijzing 631
11.3.10 Voorrangsbepaling 632
11.4 Voorbescherming voor het omgevingsplan 632
11.4.1 Doel voorbescherming 632
11.4.2 Situaties voorbescherming 633
11.4.3 Voorbescherming 633
11.4.4 Voorbereidingsbesluit 634
11.4.5 Wijziging omgevingsplan met voorbescherming 635
11.4.6 Geldigheidsduur voorbescherming 635
11.5 Onderzoek 636
11.5.1 Precisering en verschuiving van onderzoek 636
11.5.2 Mer-plicht en het omgevingsplan 638
11.6 Activiteiten 639
11.6.1 Activiteiten onder het omgevingsplan 639
11.6.2 Afwijken van het omgevingsplan 639
11.7 Afwijkactiviteiten 640
11.7.1 Afwijken omgevingsplan 640
11.7.2 Reikwijdte afwijkactiviteiten 642
11.7.3 Omgevingsvergunning 642
11.7.4 Vergunningplichten en de bruidsschat 643
11.7.5 Omgevingsplanactiviteit 643
11.7.6 Beoordelingsregels 645
11.8 Maatwerk 646
11.8.1 Maatwerkvoorschrift 647
11.8.2 Maatwerkregels 648
11.8.3 Waarborgen maatwerk 649
11.9 Voorkeursrecht 650
11.9.1 Grondslagen voor voorkeursrecht 651
11.9.2 Volgorde grondslagen 652
11.9.3 Voorbereiding, bekendmaking, mededeling en registratie voorkeursrechtbeschikking 652
11.10 Onteigening 654
11.10.1 Onteigeningsbelang 655
11.10.2 Bevoegd gezag voor onteigeningen 655
11.10.3 Onteigeningsprocedure 657
11.10.4 Eigendom gaat over door inschrijving in openbare registers 658
11.10.5 Procedure onteigeningsbeschikking 659
11.10.6 Rechtsgevolg onteigening 662
11.10.7 Scherpere scheiding tussen de onteigenings- en schadeloosstellingsprocedure 662
11.10.8 Onteigeningsakte 662
11.10.9 Onteigeningsbekrachtiging 664
11.10.10 Schadeloosstelling 666
11.11 Nadeelcompensatie 668
11.12 Gebodsbepalingen 669
11.12.1 Grenzen aan de gebodsbepalingen 670
11.12.2 Legaliteitsbeginsel 675
11.12.3 Proportionaliteit 675
11.12.4 Praktijk instrument gebodsbepaling 676
11.12.5 Uitvoeringsfasering en realisatieplicht 676
11.12.6 Nadeelcompensatie 677
11.13 Gedoogplichten 677
11.13.1 Definities 678
11.13.2 Rechtsbescherming gedoogplichten 678
11.13.3 Beschikking 679
11.13.4 Gebruiksvergoeding 680
11.14 Kostenverhaal 680
11.14.1 Kostenverhaal bij bouwactiviteiten 681
11.14.2 Bijdrage voor ontwikkeling van een gebied 682
11.15 Schade en nadeelcompensatie 684
11.15.1 Directe schade 685
11.15.2 Indirecte schade 685
11.15.3 Nadeelcompensatie 688
11.15.4 Schadeveroorzakende besluiten 689
11.16 Rechtsbescherming 691
11.16.1 Beroepsmogelijkheid 692
11.16.2 Activiteiten 692
11.16.3 Evenredigheid 694
11.17 Overgangsrecht voor het omgevingsplan 694
11.17.1 Overgangsrecht op maat 695
11.17.2 Rechtszekerheid overgangsrecht 697
11.17.3 Overgangsrecht transitiefase omgevingsplan 698
11.17.4 Overgangsrecht definitief omgevingsplan 699
11.17.5 Overgangsrecht vergunningen onder het omgevingsplan 701
11.17.6 Bruidsschat 701
11.17.7 Tijdelijk en nieuw deel 702
11.17.8 Besluitvorming nieuwe ontwikkelingen 703
11.17.9 Bestaande ruimtelijke regels 704
11.17.10 Postzegel-omgevingsplan 704
11.17.11 Wijzigingsbesluit 706
11.17.12 Voorrangsregels 707
11.17.13 Het 'tijdelijke' omgevingsplan 2024 709
11.18 Toezicht en handhaving 710
11.18.1 Toezicht 710
11.18.2 Strafrechtelijke handhaving 711
11.18.3 Bestuursrechtelijke handhaving 712
11.18.4 Twee nieuwe handhavingsinstrumenten 712
11.19 Toepasbare regels 713
11.19.1 Bronnen voor toepasbare regels 714
11.19.2 Beschikbare toepasbare regels 715
11.19.3 Toepasbare regels en vragenbomen maken 716
11.19.4 Kwaliteitscontrole: toepasbare regels testen 716
11.20 Publicatie omgevingsdocumenten 717
11.20.1 Landelijke Voorziening Bekend maken en Beschikbaar stellen 717
11.20.2 Regels in het DSO/Omgevingsloket 717
11.20.3 Digitale eisen opstellen omgevingsdocumenten 717
11.20.4 'Pons' 718
11.20.5 Consolidatie omgevingsplan en de TAM-IMRO 719
11.21 Overgangsrecht en Raad van State 720
11.22 Enkele veelvoorkomende scenario's overgangsrecht 720
11.23 Effect op de rechtspraak 724

12 Digitaal Stelsel Omgevingswet 727
12.1 Inleiding 727
12.2 Nederlandse Overheid Referentie Architectuur 728
12.3 Nederlandse niet-overheidsdata 730
12.4 Ontwikkeling DSO 730
12.4.1 Principes DSO 731
12.4.2 Werking DSO 731
12.4.3 Digitale opzet 732
12.4.4 Beheer DSO 734
12.4.5 Werkprocessen 735
12.4.6 Automatische besluitneming 735
12.5 Omgevingsloket 736
12.5.1 Toepasbare regels 736
12.5.2 Vragenbomen in het DSO 737
12.5.3 Vragenbomen implementatie bruidsschat 737
12.6 Stand van zaken DSO 737

Slot 739
Literatuurlijst 743
Relevante eerdere publicaties 753
Trefwoordenregister 755