Gemeenterecht in de praktijk

Voorwoord V
1 De (gemeentelijke) overheid 1
1.1 Openingscasus 1
1.2 De overheid – algemene kenmerken 2
1.2.1 Inleiding 2
1.2.2 De overheid 2
1.2.3 Voor wie is de overheid? 4
1.2.4 De machtspositie van de overheid 8
1.2.5 Overheid en integriteit 10
1.3 De overheid – bijzondere kenmerken 14
1.3.1 Inleiding 14
1.3.2 Gedecentraliseerde eenheidsstaat 14
1.3.3 Centrale overheid 15
1.3.4 Decentrale overheden 16
1.3.5 Dualisering van decentrale overheden 19
1.3.6 De overheid is geen bedrijf 25
1.4 De overheid in samenwerking 26
1.4.1 Inleiding 26
1.4.2 Publiekrechtelijke samenwerking via gemeenschappelijke regelingen 27
1.4.3 Privaatrechtelijke samenwerking 31
1.4.4 Publiek-private samenwerking 32
1.5 Samenvatting 32
2 Bevoegdheden 35
2.1 Openingscasus 35
2.2 Het begrip bevoegdheid 37
2.2.1 Inleiding 37
2.2.2 Bestuurlijke bevoegdheden 38
2.2.3 Overheid en privaatrecht 38
2.2.4 Bevoegd, rechtmatig en doelmatig handelen 39
2.3 Wettelijke basis voor bevoegdheden 42
2.3.1 Inleiding 42
2.3.2 Gemeentewet 43
2.3.3 Bijzondere wetten 44
2.3.4 Gemeentelijke verordeningen 44
2.4 Autonomie en medebewind 45
2.5 Attributie, delegatie en mandaat 47
2.5.1 Inleiding 47
2.5.2 Attributie 47
2.5.3 Delegatie 50
2.5.4 Mandaat 52
2.6 Samenvatting 56
3 De gemeente en de Gemeentewet 59
3.1 Openingscasus 59
3.2 De Gemeentewet 60
3.2.1 Inleiding 60
3.2.2 Indeling Gemeentewet 61
3.2.3 Relatie Gemeentewet met de Grondwet 64
3.2.4 De Gemeentewet en verwante wetten 66
3.3 De gemeente en andere overheden 72
3.4 Samenvatting 83
4 De gemeenteraad 85
4.1 Openingscasus 85
4.2 De raad is het hoogste gemeentelijke orgaan 86
4.2.1 Inleiding 86
4.2.2 Politieke partijen en coalities 87
4.3 Samenstelling en werkwijze van de raad 89
4.3.1 Inleiding 89
4.3.2 De verkiezing tot raadslid 89
4.3.3 Toelating tot de raad 90
4.3.4 Aantal leden en zittingsduur 92
4.3.5 Benoeming, ontslag en rechtspositie 92
4.3.6 De vergaderingen van de raad 96
4.4 Rollen van de raad 99
4.4.1 Inleiding 99
4.4.2 De raad als volksvertegenwoordiger 100
4.4.3 De rol van de raad als kadersteller 101
4.4.4 De rol van de raad die zijn eigen instrumenten gebruikt 103
4.4.5 De rol van de raad als controleur van het college en burgemeester 106
4.5 Bevoegdheden van de raad 111
4.5.1 Inleiding 111
4.5.2 Regelgevende bevoegdheden - algemeen 111
4.5.3 Verordenende bevoegdheid; extern en intern werkende verordeningen 112
4.5.4 Specifieke regelgevende bevoegdheden 113
4.5.5 Bevoegdheid tot het instellen van strafbepalingen 115
4.5.6 Overige regelgevende bevoegdheden 116
4.5.7 De financiële bevoegdheid: het budgetrecht 117
4.6 Overdragen van bevoegdheden 117
4.7 Samenvatting 118
5 Het college van burgemeesters en wethouders 121
5.1 Openingscasus 121
5.2 Samenstelling en werkwijze van het college 122
5.2.1 Collegevorming en portefeuilleverdeling 122
5.2.2 Benoeming en rechtspositie van de wethouders 126
5.2.3 De vergaderingen van het college 131
5.3 Bevoegdheden van het college 134
5.3.1 De bevoegdheden van het dagelijks bestuur 134
5.3.2 De voorbereiding en uitvoering van raadsbeslissingen 135
5.3.3 De ambtelijke organisatie 136
5.3.4 Privaatrechtelijke beslissingen 137
5.3.5 Het voeren van rechtsgedingen 139
5.3.6 Uitoefening van gedelegeerde bevoegdheden 140
5.3.7 Bestuursbevoegdheden uit medebewind 141
5.4 Mandatering van bevoegdheden 141
5.5 De inlichtingen- en verantwoordingsplicht van het college 144
5.6 Samenvatting 146
6 De burgemeester 151
6.1 Openingscasus 151
6.2 Benoeming en rechtspositie 152
6.2.1 Inleiding 152
6.2.2 Benoemingsprocedure 152
6.2.3 Rechtspositie 154
6.3 Algemene taken en bevoegdheden 156
6.3.1 Inleiding 156
6.3.2 Algemeen-bestuurlijke taken 157
6.3.3 Voorzitterschap gemeenteraad en college van burgemeester
en wethouders 158
6.4 Handhaving van de openbare orde en veiligheid 161
6.4.1 Inleiding 161
6.4.2 Openbare orde en de handhaving ervan 161
6.4.3 Sluiten van woningen 164
6.4.4 Noodmaatregelen 166
6.4.5 Overige bevoegdheden 169
6.5 De burgemeester en de politie 171
6.6 Mandatering van bevoegdheden 172
6.7 De inlichtingen- en verantwoordingsplicht 173
6.8 Samenvatting 175
7 Binnengemeentelijke organen 179
7.1 Openingscasus 179
7.2 Raadscommissies 181
7.2.1 Inleiding 181
7.2.2 Traditionele raadscommissies 181
7.2.3 Nieuwe werkwijzen van de raad 185
7.3 Bestuurscommissies 189
7.4 Andere commissies 190
7.5 De gemeentelijke ombudsfunctie: ombudsman of – commissie 191
7.6 De rekenkamer en de rekenkamerfunctie 192
7.6.1 Inleiding 192
7.6.2 De rekenkamer 195
7.6.3 De gemeenschappelijke rekenkamer 197
7.6.4 De rekenkamerfunctie 197
7.7 Andere binnengemeentelijke organen 198
7.8 Samenvatting 200
8 Gemeentesecretaris, griffier en ambtelijke organisatie 201
8.1 Openingscasus 201
8.2 Benoeming, rechtspositie en taak van de gemeentesecretaris 202
8.3 Benoeming, rechtspositie en taak van de griffier 203
8.4 De ambtelijke organisatie 206
8.5 Ambtenaar en integriteit 209
8.6 Samenvatting 211
9 Het financieel bestuur 213
9.1 Openingscasus 213
9.2 De inkomsten van de gemeente 214
9.2.1 Inleiding 214
9.2.2 De financiële verhouding met het Rijk 214
9.2.3 Gemeentelijke belastingen en heffingen 217
9.3 De begroting en de rekening 221
9.3.1 Inleiding 221
9.3.2 De begroting 222
9.3.3 De rekening 224
9.3.4 Provinciaal toezicht 226
9.4 Administratie en controle 226
9.5 Samenvatting 227
10 De provincie 231
10.1 Openingscasus 231
10.2 Positie en taken van de provincie 232
10.3 Bestuur en organisatie van de provincie 237
10.3.1 Inleiding 237
10.3.2 Provinciale staten 240
10.3.3 Gedeputeerde staten 242
10.3.4 De commissaris van de Koning 245
10.3.5 Verhouding tussen de bestuurders van de provincie 250
10.4 Taken en bevoegdheden van het provinciebestuur 253
10.4.1 Taken en bevoegdheden van provinciale staten 253
10.4.1.1 Inleiding 253
10.4.1.2 Het kiezen van de leden van de Eerste Kamer der Staten- Generaal 254
10.4.1.3 De verordenende bevoegdheid 254
10.4.1.4 Overige bevoegdheden 256
10.4.1.5 Taken en bevoegdheden van gedeputeerde staten 257
10.4.1.6 Taken en bevoegdheden van de commissaris van de Koning 259
10.5 Inkomsten van de provincie 264
10.6 Toezicht op het provinciebestuur 264
10.7 Samenvatting 265
11 Het waterschap 267
11.1 Openingscasus 267
11.2 Positie en taken van het waterschap 270
11.3 Bestuur en organisatie van het waterschap 277
11.3.1 Inleiding 277
11.3.2 Het algemeen bestuur 277
11.3.3 Dagelijks bestuur 280
11.3.4 De voorzitter 282
11.3.5 Verhouding tussen de bestuurders van het waterschap 283
11.4 Taken en bevoegdheden van het waterschapsbestuur 283
11.4.1 Inleiding 283
11.4.2 Het algemeen bestuur 284
11.4.3 Het dagelijks bestuur 287
11.4.4 De voorzitter 288
11.5 Inkomsten van het waterschap 289
11.6 Toezicht op het waterschapsbestuur 289
11.7 Samenvatting 290
12 Internationaal perspectief 293
12.1 Inleiding 293
12.2 De doorwerking van internationaal en Europees recht 294
12.3 Internationaal recht en het openbare lichaam gemeente 296
12.4 Internationaal recht en het handelen van de gemeente 298
12.4.1 Inleiding 298
12.4.2 Verdragen en de gemeente 298
12.4.3 Europees recht 301
12.5 Samenvatting 303
13 Antwoorden tussen- en studie-eindvragen per hoofdstuk 305
13.1 Hoofdstuk 1 305
13.2 Hoofdstuk 2 307
13.3 Hoofdstuk 3 312
13.4 Hoofdstuk 4 314
13.5 Hoofdstuk 5 320
13.6 Hoofdstuk 6 323
13.7 Hoofdstuk 7 326
13.8 Hoofdstuk 8 328
13.9 Hoofdstuk 9 330
13.10 Hoofdstuk 10 331
13.11 Hoofdstuk 11 337
13.12 Hoofdstuk 12 340
14 Over de auteurs 341
14.1 Achtergrondinformatie 341