Voorwoord / V
Lijst van afkortingen / XIX
HOOFDSTUK 1 Personen- en familierecht in ontwikkeling: een introductie / 1
1.1 Familie en gezin in Nederland vanuit sociologisch perspectief / 1
1.2 Familie en gezin vanuit juridisch perspectief / 4
1.3 Rechtsbeginselen in het personen- en familierecht / 5
1.3.1 Het beginsel van vrijheid / 6
1.3.2 Het beginsel van gelijkheid / 7
1.3.3 Het beginsel van verantwoordelijkheid / 7
1.4 Plaats van het personen- en familierecht / 9
1.4.1 Vanuit nationaal perspectief / 9
1.4.2 Vanuit internationaal perspectief / 11
1.4.2.A Wanneer is sprake van familie- en gezinsleven? / 13
1.4.2.B De inhoud van het begrip ‘familie- en gezinsleven’ / 16
1.4.2.C Verplichtingen voor de overheid / 20
1.4.2.D De rechter en het EVRM / 22
1.4.2.E Privéleven en het EVRM / 23
1.5 Buitenlanders en personen- en familierecht / 24
1.6 Harmonisatie van personen- en familierecht / 25
1.7 Terug naar het nationale personen- en familierecht / 27
HOOFDSTUK 2 De persoon / 29
2.1 De persoon / 29
2.1.1 Inleiding / 29
2.1.2 Ontstaan van persoonlijkheid / 29
2.1.3 Het belang van het kind / 31
2.1.4 Het einde van de persoonlijkheid / 33
2.1.5 Verwantschap / 34
2.1.5.A Bloedverwantschap / 34
2.1.5.B Aanverwantschap / 36
2.2 Nationaliteit / 36
2.2.1 Inleiding / 36
2.2.2 De Rijkswet op het Nederlanderschap / 37
2.2.2.A Algemeen / 37
2.2.2.B Begripsbepaling / 38
2.2.2.C Verkrijging van de Nederlandse nationaliteit / 39
2.2.2.D Verkrijging van het Nederlanderschap van rechtswege / 39
2.2.3 Het verlies van het Nederlanderschap / 49
2.2.4 Vaststelling van het Nederlanderschap / 50
2.3 Woonplaats / 51
2.3.1 Inleiding / 51
2.3.2 Soorten van woonplaats / 53
2.3.2.A Woonplaats minderjarigen / 54
2.3.2.B Woonplaats beschermde meerderjarigen / 55
2.3.3 Verlies van de woonstede / 56
2.3.4 Het sterfhuis / 57
2.4 Het recht op de naam / 57
2.4.1 Inleiding / 57
2.4.2 De voornaam / 58
2.4.3 Wijziging van de voornaam / 62
2.4.4 De geslachtsnaam / 65
2.4.5 Wijziging van de geslachtsnaam / 77
2.4.6 Het voeren van de naam van een ander / 84
2.4.7 De naam van de echtgenoten / 84
2.4.8 Adeldom / 86
2.5 De ambtenaar van de burgerlijke stand / 88
2.5.1 Inleiding / 88
2.5.2 De ambtenaar van de burgerlijke stand / 90
2.5.3 Registers en akten / 92
2.5.3.A Algemeen / 92
2.5.3.B De geboorteakte / 93
2.5.3.C De overlijdensakte / 96
2.5.3.D De huwelijksakte / 98
2.5.3.E De akte van registratie van partnerschap / 98
2.5.3.F De akte van naamskeuze / 98
2.5.3.G Niet in een speciaal register opgenomen akten / 98
2.5.4 Latere vermeldingen / 99
2.5.5 Aanvulling van de registers / 99
2.5.6 Buitenlandse akten van de burgerlijke stand / 100
2.6 Transseksualiteit / 100
2.6.1 Inleiding / 100
2.6.2 Wettelijke regeling / 102
HOOFDSTUK 3 Het huwelijk / 105
3.1 Inleiding / 105
3.2 De openstelling van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht / 105
3.2.1 De Commissie Openstelling burgerlijk huwelijk / 106
3.2.2 De Wet Openstelling huwelijk / 107
3.3 Burgerlijk en kerkelijk huwelijk / 108
3.4 Rechtsgevolgen / 110
3.5 Schijnhuwelijk en dwanghuwelijk / 111
3.6 Vereisten tot het aangaan van een huwelijk / 114
3.6.1 Algemeen / 114
3.6.2 Leeftijdvereiste / 114
3.6.3 Geestvermogens / 115
3.6.4 Het monogame huwelijk / 115
3.6.5 Huwelijkstoestemming / 117
3.6.6 Relatieve vereisten / 118
3.7 Formaliteiten / 119
3.7.1 Huwelijksaangifte en bescheiden / 119
3.7.2 Ontbreken van bescheiden / 121
3.7.3 Hertrouwende ouder / 121
3.7.4 Betekenis trouwbeloften / 121
3.7.5 Verklaring van huwelijksbevoegdheid / 122
3.8 Stuiting van het huwelijk / 123
3.8.1 De gevallen waarin en de gronden waarop stuiting mogelijk is / 123
3.8.2 De kring van stuitingsgerechtigden / 124
3.8.3 De wijze waarop de stuiting dient te geschieden / 125
3.8.4 Opheffing stuiting / 125
3.9 De voltrekking van het huwelijk / 126
3.9.1 De periode van ondertrouw / 126
3.9.2 Naar het gemeentehuis / 127
3.9.3 Het jawoord / 127
3.10 De nietigverklaring van een huwelijk / 128
3.10.1 Personen die de nietigverklaring kunnen vragen en de gronden voor nietigverklaring / 129
3.10.2 Nietigverklaring wegens dwang of dwaling / 130
3.10.3 Nietigverklaring schijnhuwelijk / 131
3.10.4 Nietigverklaring op grond van geestelijke stoornis of ontbreken toestemming / 132
3.10.5 Gevolgen nietigverklaring / 134
3.11 Omzetting van een huwelijk in een geregistreerd partnerschap is niet meer mogelijk / 134
3.12 Bewijs van het bestaan van het huwelijk / 135
HOOFDSTUK 4 Het geregistreerd partnerschap / 137
4.1 Inleiding / 137
4.2 Totstandkoming Titel 5A van Boek 1 BW / 137
4.3 Het aangaan van een geregistreerd partnerschap / 140
4.3.1 De voorwaarden / 140
4.3.2 De aangifte / 141
4.3.3 Stuiting / 141
4.3.4 De registratie / 142
4.3.5 Nietigverklaring / 143
4.4 De rechtsgevolgen van het geregistreerd partnerschap / 144
4.5 Het einde van het geregistreerd partnerschap / 144
4.5.1 Beëindiging met wederzijds goedvinden / 145
4.5.2 Ontbinding door de rechter / 147
4.5.3 De omzetting van het geregistreerd partnerschap in een huwelijk / 148
4.5.4 Reparatie geregistreerd partnerschap of reparatiehuwelijk / 149
4.6 Geregistreerd partnerschap en ouderschap / 149
4.6.1 Inleiding / 149
4.6.2 Gezamenlijk gezag van geregistreerde partners / 151
4.6.3 De onderhoudsplicht van de geregistreerde partner / 153
HOOFDSTUK 5 Ontbinding van het huwelijk en scheiding van tafel en bed / 155
5.1 Inleidende opmerkingen / 155
5.2 Echtscheidingsverzoek en -grond / 157
5.2.1 Het eenzijdig verzoek / 158
5.2.2 Het gemeenschappelijk verzoek / 160
5.3 Voorlopige voorzieningen / 160
5.4 Pensioenverweer en verevening van pensioenrechten / 162
5.4.1 Pensioenverweer / 162
5.4.2 Pensioenverevening / 163
5.5 Alimentatie / 164
5.5.1 Alimentatiebeschikking / 165
5.5.2 Behoeftigheid / 165
5.5.3 Draagkracht / 167
5.5.4 Limitering alimentatie / 169
5.5.5 Alimentatieovereenkomst / 171
5.5.6 Einde alimentatieverplichting op grond van art. 1:160 BW / 173
5.6 Totstandkoming echtscheiding / 176
5.7 Echtelijke woning / 176
5.8 Reparatiehuwelijk of -registratie / 177
5.9 Scheiding van tafel en bed / 177
5.9.1 Van toepassing zijnde echtscheidingsbepalingen / 177
5.9.2 Totstandkoming scheiding van tafel en bed / 178
5.9.3 Verzoening / 179
5.10 Ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed / 179
5.11 Kind en scheiding / 180
5.11.1 Gezagsvoorziening na scheiding / 181
5.11.2 Omgang, informatie en consultatie / 185
5.11.3 Kinderalimentatie / 186
5.11.4 De minderjarige als rechtssubject / 187
5.12 Scheidingsprocedure en scheidingsbemiddeling / 187
5.12.1 Alternatieven voor de scheidingsprocedure / 188
5.12.2 Scheidingsbemiddeling / 189
5.12.3 Overlegscheiding of collaborative divorce / 190
5.12.4 Scheiden zonder rechter? / 191
HOOFDSTUK 6 Afstamming / 193
6.1 Inleiding / 193
6.2 De familierechtelijke relatie / 195
6.3 Belang van het afstammingsrecht / 198
6.4 Ontstaan van een familierechtelijke relatie / 199
6.4.1 Het ontstaan van juridisch moederschap / 199
6.4.2 Duomoederschap / 200
6.4.3 Verlies juridisch moederschap / 204
6.4.4 Ontstaan vaderschap / 204
6.4.5 De 306-dagen-termijn / 206
6.5 De juridische status van kinderen van transgenders / 206
6.6 Bewijs van staat van een kind/inroeping van staat / 207
6.7 Rechtsgevolgen van de familierechtelijke status / 208
6.8 Ontkenning van het vaderschap / 210
6.9 De procedure tot gegrondverklaring van de ontkenning van het ouderschap / 213
6.10 Rechtsgevolgen ontkenning vaderschap / 220
6.11 Buiten huwelijk geboren kinderen / 221
6.11.1 Inleiding / 221
6.11.2 Iets over de geschiedenis van de erkenning / 221
6.11.3 De wettelijke regeling van de erkenning / 223
6.11.4 Voorwaarden voor erkenning / 228
6.11.5 Duomoederschap en erkenning / 236
6.12 Vervangende toestemming / 236
6.13 Vernietiging van de erkenning / 239
6.14 De gerechtelijke vaststelling van het vaderschap (art. 1:199 sub d BW) / 242
6.15 Moderne voortplantingstechnieken en draagmoederschap / 248
6.15.1 Begrippen en problematiek / 248
6.15.2 Afstammingsrecht, voortplantingstechnieken en draagmoederschap / 255
6.15.3 De Staatscommissie Herijking ouderschap over (internationaal)
draagmoederschap / 258
6.15.4 Afstammingsvoorlichting / 260
6.15.5 Kunstmatige voortplanting en het recht op afstammingsvoorlichting / 266
6.15.6 Draagmoederschap / 273
6.16 Ten slotte / 274
HOOFDSTUK 7 Adoptie / 277
7.1 Inleiding / 277
7.2 Iets over de geschiedenis / 278
7.3 Vereisten voor adoptie / 282
7.3.1 Het kennelijk belang van het kind / 283
7.3.2 Voorlichting van het kind / 284
7.3.3 De maximumleeftijd van het te adopteren kind / 286
7.3.4 Het vetorecht van de minderjarige van twaalf jaar of ouder / 287
7.3.5 Verzorgingsduur / 288
7.3.6 Gezag over het kind / 289
7.3.7 Vereisten ten aanzien van de adoptanten / 289
7.3.8 Een zeker leeftijdsverschil tussen adoptanten en adoptandus / 292
7.3.9 Geen tegenspraak van de juridische ouder(s) / 293
7.3.10 De minderjarige moeder moet op de dag van het verzoek de leeftijd van zestien jaar hebben bereikt / 296
7.4 Partneradoptie / 297
7.5 Rechtsgevolgen van de adoptie en partneradoptie / 300
7.6 Herroeping van de adoptie / 304
7.7 Adoptie van buitenlandse kinderen (interlandelijke adoptie) / 305
7.7.1 Inleiding / 305
7.7.2 De procedure tot adoptie van een buitenlands kind / 309
7.7.3 Het te adopteren buitenlandse kind / 314
7.7.4 Eisen aan de aspirant-adoptiefouders gesteld / 315
7.8 Procesrecht inzake de adoptie en interlandelijke adoptie / 316
7.9 IPR-kwesties / 317
7.10 Toekomst van de adoptie / 321
HOOFDSTUK 8 Minderjarigheid / 327
8.1 Begripsbepalingen / 328
8.2 Handelings(on)bekwaamheid / 330
8.3 Handlichting / 338
8.4 Aansprakelijkheid van ouders en voogden / 341
8.5 Raad voor de kinderbescherming / 344
8.5.1 Algemeen / 344
8.5.2 Taken en bevoegdheden / 347
8.5.3 Klachtrecht / 349
8.5.4 Voorzieningen in de gezagsuitoefening / 352
8.5.5 Kwaliteitskader en Protocollen 2016 / 352
8.5.6 Richtlijnen voor extern onderzoek / 353
8.6 Gezagsregisters / 356
HOOFDSTUK 9 Ouderlijk gezag en voogdij / 361
9.1 Gezag / 365
9.1.1 Onbevoegdheid / 366
9.1.2 Inhoud ouderlijk gezag / 367
9.1.3 Bijzondere curator / 369
9.2 Ouderlijk gezag / 375
9.2.1 Gezamenlijk ouderlijk gezag / 375
9.2.1.A Gehuwde ouders en ouders met een geregistreerd partnerschap / 375
9.2.1.B Ongehuwde ouders / 377
9.2.2 Ouderlijk gezag uitgeoefend door één ouder, anders dan na echtscheiding / 381
9.2.3 Ouderlijk gezag na meerderjarigverklaring / 384
9.2.4 Gezamenlijk gezag van een ouder tezamen met een ander dan een ouder / 385
9.3 Het bewind van de ouders en de vertegenwoordiging in burgerlijke handelingen / 388
9.4 Gemeenschappelijke bepalingen voor gezamenlijk ouderlijk gezag en de gezagsuitoefening door één ouder / 391
9.5 Het blokkaderecht van pleegouders / 393
9.6 Voogdij / 396
9.6.1 Bevoegdheid tot de voogdij / 398
9.6.2 Tijdelijke voogdij en schorsing van de voogdij / 399
9.6.3 Gezamenlijke voogdij / 400
9.6.4 Testamentaire voogdij / 402
9.6.5 Datieve voogdij / 404
9.6.6 De zorg van de voogd voor de persoon van de minderjarige / 408
9.6.7 Het bewind van de voogd over het vermogen van de minderjarige / 409
9.6.7.A Boedelbeschrijving / 410
9.6.7.B Handelingsbevoegdheid van de voogd / 411
9.6.7.C Toezicht, zekerheidsstelling en maatregelen bij tekortkomingen / 414
9.6.7.D Rekening en verantwoording bij het einde van de voogdij / 417
HOOFDSTUK 10 Maatregelen van justitiële jeugdhulp / 419
10.1 Ondertoezichtstelling / 427
10.1.1 Inleiding / 427
10.1.2 De grondslag en het doel van de ondertoezichtstelling / 430
10.1.3 De ondertoezichtstelling en het EVRM / 439
10.1.4 De duur van de ondertoezichtstelling / 441
10.1.5 Geschillenregeling / 444
10.1.6 Schriftelijke aanwijzingen van de gezinsvoogdijafdeling van de gecertificeerde instelling / 445
10.1.7 Uithuisplaatsingsmachtigingen van de kinderrechter / 449
10.1.8 Uithuisplaatsing en overheveling van gezagsonderdelen (gedeeltelijke gezagsoverheveling) / 461
10.1.9 Ondertoezichtstelling, zorg- en opvoedingstaken en omgangsrecht / 463
10.1.10 Ondertoezichtstelling en medische behandeling / 465
10.2 Beëindiging van het het ouderlijk gezag of de voogdij / 467
10.2.1 Inleiding / 467
10.2.2 Beëindiging van het ouderlijk gezag en de voogdij / 469
10.2.2.A Beëindiging van het ouderlijk gezag / 469
10.2.2.B Beëindiging van de voogdij / 474
10.2.3 Rechtsgevolgen van de beëindiging van het ouderlijk gezag of de voogdij / 475
10.2.4 Herstel in het ouderlijk gezag / 478
10.3 Voorlopige justitiële jeugdhulpmaatregelen / 479
10.3.1 Inleiding / 479
10.3.2 De voorlopige ondertoezichtstelling / 480
10.3.3 Schorsing van het (ouderlijk) gezag en voorlopige voogdij / 483
HOOFDSTUK 11 Omgang, informatie en consultatie / 489
11.1 Omgang tussen ouder en kind / 490
11.1.1 Het recht op omgang / 490
11.1.2 Een omgangsregeling / 493
11.1.3 De ontzeggingsgronden / 495
11.1.4 Aanvang uitoefening recht op omgang / 499
11.1.5 Wijziging omgangsregeling / 499
11.1.6 Omgangsrecht bij maatregelen van justitiële jeugdhulpverlening / 500
11.1.7 Omgangsrecht na adoptie / 501
11.2 Het omgangsrecht van de minderjarige / 502
11.3 Omgang met derden / 504
11.3.1 De verwekker / 505
11.3.2 Sociale ouders / 508
11.3.3 Grootouders / 509
11.4 Effectuering van de omgang / 511
11.4.1 Dwangmiddelen / 513
11.5 Omgangsbemiddeling en -begeleiding / 519
11.5.1 Omgangsbemiddeling / 520
11.5.2 Omgangsbegeleiding / 522
11.6 Het recht op informatie en consultatie / 523
11.6.1 Plichten van de ouder met gezag / 523
11.6.2 De informatieplicht van derden / 525
11.6.3 Overige belanghebbenden bij informatie / 526
11.7 Omgang bij gezamenlijk ouderlijk gezag; de zorgregeling (art. 1:377a BW) / 527
HOOFDSTUK 12 Levensonderhoud / 531
12.1 Inleidende opmerkingen / 531
12.2 Algemene bepalingen / 534
12.3 Voorziening in de kosten van verzorging en opvoeding van (stief)kinderen door (stief)ouders / 543
12.3.1 Minderjarige kinderen / 543
12.3.2 Meerderjarige kinderen onder de 21 jaar / 552
12.4 Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen / 555
12.4.1 Betaling en inning van kinderalimentatie / 555
12.5 Het initiatiefwetsvoorstel tot herziening van de kinderalimentatieregeling / 558
12.6 De ouderbijdrage / 559
HOOFDSTUK 13 Bescherming van meerderjarigen / 561
13.1 Inleiding / 561
13.2 Curatele / 563
13.2.1 Gronden / 563
13.2.2 Instelling van de curatele / 564
13.2.2.A De bevoegdheid een verzoek in te dienen / 564
13.2.2.B Bevoegde rechter en inhoud verzoekschrift / 565
13.2.2.C Procesrecht / 566
13.2.3 Het provisionele bewind / 567
13.2.4 De benoeming van de curator / 568
13.2.5 Publicatie en registratie / 570
13.2.6 Positie van betrokkene; handelingsonbekwaam met uitzonderingen / 571
13.2.6.A Algemeen / 571
13.2.6.B Aantasting van rechtshandelingen / 572
13.2.6.C Uitzonderingen op de handelingsonbekwaamheid in Titel 16 van Boek 1 BW / 573
13.2.6.D Uitzonderingen op de handelingsonbekwaamheid elders in Boek 1 BW / 574
13.2.6.E Uitzonderingen op de handelingsonbekwaamheid buiten Boek 1 BW / 575
13.2.7 Taak en bevoegdheden curator / 576
13.2.7.A Algemeen; relatie met de curandus / 576
13.2.7.B Vertegenwoordiging in het gezondheidsrecht / 578
13.2.7.C Vertegenwoordiging in het personen- en familierecht / 579
13.2.7.D Het bewind van de curator; algemeen / 580
13.2.8 Beloning en toezicht / 581
13.2.9 Curatele en de Wet Bopz / 582
13.2.9.A Inleiding / 582
13.2.9.B Onvrijwillige opneming / 583
13.2.9.C Dwangbehandeling en vrijheidsbeneming / 585
13.2.10 Einde taak van de curator / 587
13.2.11 Einde van de curatele, vervanging door mentorschap en/of beschermingsbewind / 588
13.3 Beschermingsbewind / 588
13.3.1 Grond; voorkeur boven curatele / 588
13.3.2 Instelling van het beschermingsbewind / 590
13.3.2.A Het verzoeken van het bewind / 590
13.3.2.B Procesrecht en omvang van het bewind / 590
13.3.3 De benoeming van de bewindvoerder(s) / 591
13.3.4 Positie van de rechthebbende / 592
13.3.5 Taak en bevoegdheden van de bewindvoerder / 592
13.3.6 Bescherming van derden te goeder trouw / 595
13.3.7 Toezicht en beloning / 596
13.3.8 Einde taak van de bewindvoerder en van het beschermingsbewind / 597
13.4 Mentorschap / 598
13.4.1 Totstandkoming en inleiding / 598
13.4.2 Grond; voorkeur boven curatele / 600
13.4.3 Instelling van het mentorschap / 600
13.4.3.A Het verzoeken van het mentorschap / 600
13.4.3.B Procesrecht / 600
13.4.4 De benoeming van de mentor / 601
13.4.5 Positie van de betrokkene / 602
13.4.6 Taak en bevoegdheden van de mentor / 603
13.4.6.A Algemeen / 603
13.4.6.B Vertegenwoordiging door de mentor / 603
13.4.7 Positie van derden / 604
13.4.8 Aansprakelijkheid, kosten, beloning en toezicht / 605
13.4.9 Einde van de taak van de mentor en van het mentorschap / 606
HOOFDSTUK 14 Afwezigheid en vermissing / 609
14.1 Inleiding / 609
14.2 Afwezigenbewind / 610
14.3 Vermissing / 612
14.4 Rechtsvermoeden van overlijden / 614
14.4.1 Procedure en verklaring / 614
14.4.2 Beperkende voorschriften / 616
14.4.3 Terugkeer van de vermiste of onjuistheid van in akte opgenomen datum van overlijden / 618
14.4.4 ‘Hertrouwen’, staat van kinderen en gezag / 619
14.5 Vaststellen van overlijden in bepaalde gevallen / 620
Literatuur / 623
Internet / 675
Jurisprudentieregister / 677
Trefwoordenregister / 723
