Wettelijke gemeenschap van goederen

Wanneer je trouwt of een geregistreerd partnerschap aangaat zonder huwelijkse voorwaarden, val je automatisch onder de wettelijke gemeenschap van goederen. Dit huwelijksvermogensregime bepaalt welke bezittingen en schulden gemeenschappelijk zijn en wie waarover mag beslissen. Sinds 1 januari 2018 geldt voor nieuwe huwelijken een belangrijke beperking: schenkingen en erfenissen behoren niet langer automatisch tot de gemeenschap.

Deze verandering heeft grote gevolgen voor echtparen, families en ondernemers. Begrip van de juridische uitgangspunten en praktische implicaties is essentieel voor iedereen die gehuwd is of dat van plan is.

De revolutie van 2018: van ruim naar beperkt

Tot 2018 kende Nederland een ruime wettelijke gemeenschap waarbij nagenoeg alle vermogensbestanddelen – ook erfenissen en schenkingen – tot de gemeenschappelijke boedel behoorden. De wetgever vond dit niet meer passend bij de huidige samenleving, waarin veel gezinnen vermogen van ouders en grootouders willen behouden binnen de bloedlijn.

De De huwelijksgemeenschap en verkrijgingen krachtens erfrechtelijke titel en gift analyseert deze ingrijpende wetswijziging grondig. Voor praktijkjuristen die de transitie moeten begeleiden, is dit een belangrijk naslagwerk.

Topjuristen over huwelijksvermogensrecht

Het Nederlandse huwelijksvermogensrecht kent een rijke traditie van juridische expertise. Verschillende hoogleraren en praktijkjuristen hebben zich gespecialiseerd in dit complexe rechtsgebied, dat familie-, vermogens- en ondernemingsrecht kruist.

Barbara Reinhartz schreef samen met collega's het standaardwerk over dit onderwerp. Het Nederlandse Huwelijksvermogensrecht behandelt niet alleen de juridische spelregels, maar ook de historische ontwikkeling en de rechtseconomische overwegingen achter de wetswijziging van 2018.

Beheer en beslissingsbevoegdheid

Binnen de wettelijke gemeenschap hebben beide echtgenoten in beginsel gelijke zeggenschap over het gemeenschappelijke vermogen. Voor bepaalde handelingen – zoals het schenken van gemeenschapsgoederen of het verkopen van de echtelijke woning – is wederzijdse toestemming vereist. Deze beschermingsregels voorkomen dat de ene echtgenoot eigenmachtig grote financiële beslissingen neemt.

Toch blijkt in de praktijk regelmatig dat echtgenoten onvoldoende beseffen welke handelingen toestemming vereisen. Het artikel over ruzie in bed beschrijft een casus waarbij een schenking aan een minnares leidde tot een juridisch steekspel over de vraag of er (stilzwijgende) toestemming was verleend.

In Relatievermogensrecht behandelen Freek Schols en Martin-Jan van Mourik systematisch alle aspecten van de wettelijke gemeenschap. Vanaf de totstandkoming tot de ontbinding en verdeling wordt elk detail uitgelicht, inclusief de complexe overgangsregelingen voor huwelijken die vóór 2018 zijn gesloten.

Vergoedingsrecht: wie betaalt wat terug?

Een bijzonder complex onderdeel van de gemeenschap van goederen vormt het vergoedingsrecht. Wanneer privévermogen van de ene echtgenoot wordt gebruikt voor een gemeenschappelijke investering – of andersom – ontstaat een vergoedingsrecht. Bij ontbinding van de gemeenschap moeten deze vergoedingen worden verrekend.

Scheiding: van gemeenschap naar verdeling

Bij echtscheiding eindigt de wettelijke gemeenschap en moet de gemeenschappelijke boedel worden verdeeld. Deze verdeling kan in onderling overleg geschieden, maar leidt helaas vaak tot conflicten. Vooral wanneer er een onderneming, pensioenrechten of erfenissen in het spel zijn, wordt de boedelscheiding juridisch ingewikkeld.

Leon Verstappen, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, heeft zich toegelegd op de kruising van familie- en vermogensrecht. In zijn handboek over vermogensrecht bij scheiding wordt duidelijk hoe complex de verdeling kan worden wanneer ondernemerschap een rol speelt.

Strategische keuzes: wel of geen voorwaarden?

Hoewel de wettelijke gemeenschap het standaardregime is, kiezen steeds meer stellen bewust voor huwelijkse voorwaarden. Dit gebeurt vooral in tweede huwelijken, bij ondernemerschap of wanneer één van de partners aanzienlijk vermogen inbrengt. Ook familiebedrijven raden huwelijkse voorwaarden vaak aan om de bedrijfscontinuïteit te waarborgen.

De afweging tussen gemeenschap en uitsluiting vraagt om zorgvuldige overweging van juridische, fiscale en persoonlijke factoren.

Overgangsrecht: wanneer geldt welk regime?

Voor huwelijken gesloten vóór 1 januari 2018 blijft in principe het oude, ruime regime van toepassing. Echtgenoten kunnen echter kiezen om alsnog over te stappen naar het nieuwe, beperkte regime. Deze keuze heeft vergaande gevolgen en vereist een notariële akte.

Het overgangsrecht roept in de praktijk veel vragen op. Welk regime geldt voor welke vermogensbestanddelen? Hoe werkt de overgang in complexe situaties? Juristen moeten beide systemen paraat hebben.

De toekomst van de wettelijke gemeenschap

De wetswijziging van 2018 weerspiegelt een bredere maatschappelijke verschuiving naar meer individualisering binnen relaties. Tegelijk blijft de gemeenschap van goederen voor veel paren een passend en praktisch regime, omdat het eenvoud en solidariteit combineert.

De komende jaren zal blijken hoe de beperkte gemeenschap zich in de praktijk bewijst. Juristen, notarissen en rechters zullen de nieuwe regels invulling moeten geven, waarbij ongetwijfeld nieuwe discussiepunten en grensgevallen naar boven komen. Voor wie zich verdiept in dit fascinerende rechtsgebied, is er werk aan de winkel.

Praktische wenken voor de toekomst

Voor iedereen die met de wettelijke gemeenschap te maken heeft – of dat nu als echtgenoot, adviseur of belanghebbende is – zijn enkele uitgangspunten van belang. Communicatie tussen partners over financiën is essentieel. Begrip van de juridische spelregels voorkomt misverstanden. En tijdige professionele advisering kan veel juridische en emotionele ellende voorkomen.

De wettelijke gemeenschap van goederen blijft een levend rechtsgebied waarin theorie en praktijk, verleden en toekomst, en recht en emotie elkaar ontmoeten. Een fascinerende wereld voor wie zich erin verdiept.