Risicotaxatie: het inschatten van recidiverisico

Risicotaxatie is een cruciaal onderdeel van de forensische praktijk. Het gaat om het systematisch inschatten van de kans dat iemand opnieuw een strafbaar feit pleegt of gevaarlijk gedrag vertoont. Deze inschatting vormt de basis voor belangrijke beslissingen over behandeling, detentie, verlof en terugkeer in de maatschappij.

In de forensische zorg hebben professionals te maken met complexe vraagstukken. Hoe groot is het risico dat een zedendelinquent recidiveert? Wanneer kan een TBS-patiënt veilig verlof krijgen? Welke strafmaat is passend bij een geweldsdelict? Voor dergelijke beslissingen is een zorgvuldige risicotaxatie onmisbaar.

Instrumenten en methoden

Bij risicotaxatie maken professionals gebruik van gevalideerde instrumenten. Deze combineren klinische expertise met wetenschappelijk onderbouwde risicofactoren. Instrumenten zoals de HCR-20, Static-99R en Stable-2007 helpen om het recidiverisico objectief en gestructureerd in kaart te brengen.

Toch blijft risicotaxatie mensenwerk. Naast gestructureerde instrumenten speelt klinische beoordeling een belangrijke rol. De kunst is om beide benaderingen evenwichtig te integreren.

Risicotaxatie bij zedendelicten

Bij zedendelinquenten is risicotaxatie bijzonder complex. Het gaat niet alleen om de kans op herhaling, maar ook om de aard en ernst van mogelijk toekomstig gedrag. Factoren als deviant seksueel verlangen, gebrek aan empathie en antisociale kenmerken spelen een belangrijke rol.

De TBS-praktijk

In de TBS-praktijk is risicotaxatie een doorlopend proces. Bij opname, tijdens behandeling en bij verlofbeslissingen wordt het risico telkens opnieuw beoordeeld. Dit vraagt om instrumenten die niet alleen statische factoren (die niet veranderen) meten, maar ook dynamische factoren die tijdens behandeling kunnen verbeteren.

Gedragskundige rapportage

Risicotaxatie vormt het hart van gedragskundige rapportage in het strafrecht. Psychologen en psychiaters moeten hun bevindingen helder en zorgvuldig rapporteren aan rechters en officieren van justitie. De kwaliteit van deze rapportage bepaalt mede de rechtvaardigheid van de sanctieoplegging.

Bijzondere doelgroepen

Niet alle risicotaxatie-instrumenten zijn geschikt voor iedere doelgroep. Bij mensen met een licht verstandelijke beperking, vrouwen of personen uit etnische minderheden kunnen standaardinstrumenten tot vertekende uitkomsten leiden. Dit vraagt om aanpassingen en extra aandacht voor mogelijke bias.

Cultuur en risicotaxatie

Bij cliënten uit verschillende culturele achtergronden speelt het risico op bias in risicotaxatie. Beoordelaars kunnen onbewust beïnvloed worden door stereotypen of culturele misverstanden. Dit vraagt om bewustwording en interculturele competentie.

Andere toepassingsgebieden

Risicotaxatie beperkt zich niet tot klassieke geweldsdelicten. Ook bij stalking, dreigbrieven en radicalisering is het inschatten van risico's essentieel voor passende interventies en bescherming van slachtoffers en samenleving.

Uitdagingen en toekomst

Risicotaxatie staat voor belangrijke uitdagingen. Hoe kunnen we de betrouwbaarheid vergroten? Welke rol kunnen neurowetenschappen spelen? En hoe voorkomen we dat risicotaxatie leidt tot ongelijke behandeling?

De ontwikkeling gaat verder. Nieuwe instrumenten worden gevalideerd, bestaande worden verfijnd. Tegelijk groeit het besef dat risicotaxatie geen exacte wetenschap is en blijft. Het vraagt om bescheidenheid: erkennen dat we de toekomst niet volledig kunnen voorspellen, maar wel ons best doen om verantwoorde beslissingen te nemen.

Werken in gedwongen kader

Risicotaxatie vindt plaats in een context van dwang en drang. Professionals moeten de belangen van de cliënt, het slachtoffer en de maatschappij afwegen. Dit maakt het werk complex en vraagt om een zorgvuldige balans tussen bescherming en perspectiefbieden.

Risicotaxatie blijft een vak dat voortdurend in ontwikkeling is. Het vraagt om professionals die niet alleen instrumenten beheersen, maar ook begrijpen wat risico werkelijk betekent: kans op schade, maar ook onzekerheid over de toekomst. In die spanning tussen wetenschap en praktijk, tussen meten en menselijk oordeel, ligt de kern van verantwoorde forensische zorg.