Institutionalisering: van verankering tot beperking

Institutionalisering is een veelzijdig proces waarbij praktijken, ideeën en structuren duurzaam verankerd raken in organisaties en de maatschappij. Het kan zowel positieve als negatieve effecten hebben: aan de ene kant biedt het stabiliteit en voorspelbaarheid, aan de andere kant kan het leiden tot starheid, bureaucratie en het verlies van autonomie. Op deze pagina verkennen we de verschillende perspectieven op institutionalisering aan de hand van relevante managementliteratuur.

Institutionalisering en professionele identiteit

Hoe beïnvloedt institutionalisering de vrijheid en identiteit van professionals? Wat gebeurt er wanneer professionals steeds meer ingebed raken in organisaties en institutionele kaders?

Manon Ruijters

Je Binnenste Buiten - Over professionele identiteit in organisaties

In 'Je Binnenste Buiten' onderzoekt Manon Ruijters diepgaand hoe professionals worstelen met hun identiteit binnen organisaties. Ze laat zien hoe de institutionalisering van het werk de professionele vrijheid beïnvloedt en biedt handvatten om hiermee om te gaan.
Boek bekijken

€ 49,95

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

Spotlight: Manon Ruijters

Manon Ruijters is een toonaangevende stem in het denken over professionele identiteit en ontwikkeling. Als hoogleraar Leren, Ontwikkelen en Gedragsverandering heeft ze baanbrekend werk verricht in het begrijpen van hoe professionals zich verhouden tot de organisaties waarin ze werken. Haar visie op de spanning tussen institutionele kaders en professionele autonomie is van grote waarde voor iedereen die zich bezighoudt met organisatieontwikkeling.

Institutionalisering in de zorg

In de zorgsector is institutionalisering een bijzonder relevant thema. Het raakt direct aan de levenskwaliteit van kwetsbare mensen, zoals we zien in de volgende boeken:

Teun Toebes Jonathan de Jong

Een Wereld te winnen

Teun Toebes en Jonathan de Jong stellen in 'Een Wereld te winnen' de negatieve effecten van institutionalisering in de dementiezorg aan de kaak. Ze tonen hoe mensen met dementie hun autonomie verliezen wanneer ze in instellingen terechtkomen en pleiten voor een mensgerichte benadering.
Boek bekijken

€ 22,50

In herdruk, verwacht op 31‑12‑2026

Mieke Moor

Werken in het wit

'Werken in het wit' van Mieke Moor biedt een filosofische blik op hoe het ziekenhuis als instituut de ervaringen van ziekte en zorg structureert. Ze laat zien hoe institutionalisering zowel bevrijdend als beperkend kan werken en nodigt uit tot reflectie.
Boek bekijken

€ 28,50

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

"We hebben de zorg voor mensen met dementie zo geïnstitutionaliseerd dat we soms vergeten dat het om mensen gaat met dezelfde behoeften als jij en ik: behoefte aan betekenis, verbinding en autonomie." Uit: Een Wereld te winnen

Institutionalisering en (organisatie)verandering

Institutionalisering kan een obstakel vormen voor verandering, maar is tegelijkertijd essentieel om veranderingen te verankeren. Deze paradox wordt in verschillende managementboeken onderzocht:

Rudy Vandamme

De Corporate Activist

Rudy Vandamme presenteert in 'De Corporate Activist' institutionalisering als de slotfase van het transitiecanvas. Hij toont hoe activisten binnen bedrijven veranderingen duurzaam kunnen verankeren, zodat ze deel worden van de dagelijkse praktijk en niet terugvallen in oude patronen.
Boek bekijken

€ 36,50

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

De Corporate Activist Echte verandering in organisaties komt pas tot stand wanneer nieuwe praktijken niet alleen worden geïntroduceerd, maar ook geïnstitutionaliseerd. Dit vraagt om het aanpassen van systemen, processen én het cultiveren van nieuwe gewoonten en overtuigingen. Zonder deze institutionalisering blijven veranderinitiatieven vaak steken in tijdelijke projecten.

De keerzijde van institutionalisering

Institutionalisering heeft ook een keerzijde. Het kan leiden tot verstarring, inefficiëntie en verlies van flexibiliteit, zoals deze auteurs beschrijven:

Bart Flos

De kenniskermis

In 'De kenniskermis' waarschuwt Bart Flos voor de gevaren van 'institutionaliseren' binnen organisaties. Hij laat zien hoe organisaties kunnen vervallen in bureaucratie, waardoor ze de werkelijke waarde uit het oog verliezen en biedt praktische inzichten om dit te voorkomen.
Boek bekijken

€ 21,50

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

"Geïnstitutionaliseerde organisaties lijken op dinosaurussen: groot, imposant, maar traag en slecht in staat zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Ze zijn zo gefocust op hun eigen processen en regels dat ze de buitenwereld niet meer zien." Uit: De kenniskermis

Miriam Hermkens-Janssen André de Waal

Budgetteringsproces: wel of niet veranderen?

In 'Budgetteringsproces: wel of niet veranderen?' tonen André de Waal en Miriam Hermkens-Janssen hoe diep geïnstitutionaliseerde financiële processen verandering kunnen belemmeren. Ze bieden inzicht in hoe organisaties vastgeroeste praktijken kunnen hervormen.
Boek bekijken

€ 39,25

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

Institutionalisering in beleid en maatschappij

Institutionalisering heeft ook belangrijke maatschappelijke dimensies, zoals blijkt uit deze werken:

Sharon Stellaard

Boemerangbeleid

Sharon Stellaard toont in 'Boemerangbeleid' hoe bepaalde opvattingen over jeugdzorg en speciaal onderwijs geïnstitutionaliseerd zijn geraakt. Ze laat zien hoe dit beleid vaak vastloopt in zijn eigen aannames, waardoor wezenlijke verandering uitblijft.
Boek bekijken

€ 43,50

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

Frans Wijsen

De multiculturele uitdaging

In 'De multiculturele uitdaging' analyseert Frans Wijsen de complexe processen van institutionalisering, de-institutionalisering en re-institutionalisering van religie. Hij onderzoekt hoe deze processen invloed hebben op diversiteitsmanagement in onze pluriforme samenleving.
Boek bekijken

€ 23,99

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

Institutionalisering van kennis en samenwerking

Een positieve kant van institutionalisering is dat het helpt om kennis en ervaringen vast te houden en beschikbaar te maken voor de toekomst:

Jessica van den Bosch Jan Peter van den Toren Bas van der Starre Chris Eveleens Aswin van Oijen

Samen innoveren

'Samen innoveren' van Jan Peter van den Toren en collega's beschrijft hoe ervaring met samenwerking geïnstitutionaliseerd kan worden. Door dit proces worden lessen uit het verleden verankerd in de organisatie via mensen, processen en systemen, zodat toekomstige samenwerkingen effectiever verlopen.
Boek bekijken

€ 24,95

Op werkdagen voor 21:00 besteld, volgende dag in huis

Conclusie: balanceren tussen verankering en verstarring

Institutionalisering blijkt een tweesnijdend zwaard: het kan zorgen voor stabiliteit, continuïteit en efficiëntie, maar ook leiden tot rigiditeit, bureaucratie en het verstikken van innovatie en autonomie. De kunst is om een balans te vinden waarbij het goede verankerd wordt zonder dat dit leidt tot verstarring. De besproken boeken bieden verschillende perspectieven en handvatten om deze balans te vinden in diverse contexten – van zorgorganisaties tot bedrijfsleven, van professionele ontwikkeling tot maatschappelijke vernieuwing.