Martin van Staveren vertrekt in zijn Risicoleiderschap vanuit een herkenbare realiteit: organisaties werken in een VUCA-wereld vol volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit. Ontwrichtende spelers als Uber en Airbnb, toenemende cybercrime, Brexit, klimaatverandering en extreme weersomstandigheden illustreren hoe snel het speelveld verandert. Zulke ontwikkelingen brengen ‘wicked problems’ en onvoorspelbare risico’s met zich mee. De traditionele risicomanager, een staffunctie gericht op kwantificeren en beheersen, schiet daarbij tekort.
doelgerichtheid en proactiviteit
Van Staveren stelt dat risicoleiderschap niet is voorbehouden aan een stafafdeling, maar een verantwoordelijkheid is van iedereen in de organisatie. Wie doelen wil realiseren, krijgt te maken met onzekerheden die zich manifesteren als risico’s en kansen. Hij kiest daarom bewust voor de term ‘risicoleiderschap’, omdat deze de nadruk legt op doelgerichtheid en proactiviteit. ‘Onzekerheidsleiderschap’ zou misschien accurater zijn geweest, maar klinkt minder krachtig.
risicosessies
De auteur beschrijft situaties die veel lezers zullen herkennen. Ikzelf in ieder geval wel. In veel organisaties wordt risicomanagement gereduceerd tot het invullen van templates en het houden van risicosessies. Er worden kansen en impact gescoord, de hoogste risico’s rood gemarkeerd, en daarna belanden de documenten in een lade. Tegenmaatregelen komen niet van de grond, risico-eigenaren voelen zich nauwelijks betrokken en het gesprek over onzekerheden verstomt. Dit soort papieren risicomanagement biedt weinig houvast in een dynamische wereld.
risicosturing
Dat kan anders! Risicoleiderschap gaat over risicosturing en risicogestuurd werken: sturen op risico’s op basis van doelstellingen, op wat je wilt bereiken. Om dat in de praktijk te brengen, onderkent Van Staveren twintig kenmerken van risicogestuurd werken die het fundament vormen voor risicoleiderschap. Deze zet hij overzichtelijk naast de kenmerken van conventioneel risicomanagement om het onderscheid duidelijk te maken. De twintig kenmerken koppelt hij aan twintig vaardigheden voor risicoleiders, die je stap voor stap en gericht op je eigen werkpraktijk kunt gaan toepassen.
Gelukkig hoef je je niet in één keer door alle twintig vaardigheden heen te worstelen. De auteur moedigt juist aan om klein te beginnen met de vaardigheden die het meest relevant zijn voor je eigen werkomgeving. En sommige beheers je waarschijnlijk al. Kies er een paar uit en ga daarmee aan de slag.
vaardigheden
Een aantal vaardigheden spreekt mij speciaal aan en vermeld ik hier graag. Vaardigheid 1 (Doelen leidend maken) leert je om altijd een doel als uitgangspunt voor elk risico te nemen. Dat maakt het omgaan met risico’s doelgericht. En wie wil er nou geen doelen realiseren? Vaardigheid 4 (Variatie toelaten) richt zich op het toelaten en accepteren van variatie en zet vraagtekens bij de heersende best practice ‘hoe meer standaardisatie, hoe beter’. Standaardisatie lijkt efficiënt, maar is niet altijd effectief. Doorgeschoten standaardisatie gaat voorbij aan de verschillende werkwijzen in verschillende onderdelen van dezelfde organisatie, vanwege uiteenlopende activiteiten, diensten of producten. Onzekerheid toelaten (vaardigheid 10) is een eyeopener. Risicogestuurd werken betekent: gegeven de omstandigheden optimaal omgaan met risico’s en daarbij accepteren dat er weleens wat mis blijft gaan. In onze VUCA-wereld is volledige controle over onzekerheid een illusie.
Van Staveren schrijft helder en toegankelijk en weet de lezer op een prettige manier mee te nemen in een onderwerp dat op het eerste gezicht best wat taai en ongrijpbaar lijkt. Je weet dat het belangrijk is, maar stelt het liever uit. Tot nu. Met dit boek en zijn praktische aanpak kantelt hij dat beeld overtuigend. Iedereen risicoleider! Risicoleiderschap voegt het doelgericht, proactief en doortastend omgaan met risico’s en kansen toe aan gewoon goed leiderschap. Daarmee maakt Van Staveren de traditionele risicomanager overbodig. Een aanrader voor iedereen die doelgericht wil omgaan met onzekerheid.
Over Annemarie Smits
Annemarie Smits werkt als projectleider duurzaamheid bij een uitvoeringsorganisatie van de rijksoverheid. Daarvoor was ze IT projectmanager en consultant bij onder andere een grote bank en een internationaal adviesbureau. Daarnaast helpt ze auteurs met het schrijven van hun roman, non-fictie boek of managementboek.