Nooit genoeg - Dat het anders moet, is duidelijk

We leven in een prestatiemaatschappij waarin we altijd beter, meer, hoger, sneller, slimmer en efficiënter moeten worden. Terwijl we weten dat dit onmogelijk is, voelen we allemaal die druk en de gevolgen van continu presteren, pieken en verbeteren – op onszelf en op onze mentale gezondheid. We lijken te zijn vergeten dat we mensen zijn en dat het leven niet draait om presteren en verbeteren. Ook in onze opvoeding en in het onderwijs is deze druk aanwezig. Geen wonder dat we ons allemaal nooit genoeg voelen. Hoe zorgen we voor een andere levenswijze?

6.000 interviews

In Nooit Genoeg probeert Jennifer Breheny Wallace te verklaren wat er misgaat in de huidige prestatiemaatschappij, hoe dit komt en wat je ertegen kunt doen. Ze analyseert waarom we steeds meer gericht zijn op presteren, steeds meer druk ervaren en steeds meer de gevolgen daarvan ondervinden. Hiervoor heeft ze bijna 6.000 interviews afgenomen met Amerikaanse ouders en jongeren. Het is dus niet verbazingwekkend dat het boek vooral gaat over Amerika en diens cultuur, maar de lessen die ze deelt en de reminders die we daaruit kunnen halen, zijn ook voor ons in Nederland interessant.

competitieve gedachtegoed

Het boek gaat veelvuldig over de Amerikaanse high schools en universiteiten en de prestatiedruk voor scholieren en studenten op die instellingen. Zo komt het verschil tussen privéscholen en openbare scholen aan bod, evenals de ranking van die scholen in de VS en het effect daarvan op scholieren die daar toegelaten willen worden. Ook gaat de auteur in op het effect van de opvoeding op die scholieren. Dit maakt het boek uitermate geschikt voor zowel opvoeders als onderwijzers. Juist in de opvoeding en in het onderwijs kunnen we het verschil maken. Het competitieve gedachtegoed is, mijns inziens, veel sterker aanwezig in Amerika dan in Nederland. Striving for excellence. Veel in dit boek gaat dan ook over de Amerikaanse cultuur en de Amerikaanse context. Dat betekent dat sommige zaken niet één-op-één hetzelfde zijn bij ons, maar de auteur schetst wel een helder beeld van hoe het daar toegaat. Wel mis ik het Nederlandse en Europese perspectief; ik ben benieuwd in hoeverre dit anders is en wat er dan verschilt, en ook of de oplossingen anders zouden moeten zijn.

Geen wetenschap

Een belangrijk vraagstuk dat ik heb, is dat de auteur een journalist is en geen psycholoog of socioloog – dus geen wetenschappelijk onderzoeker. De analyse die ze doet, is voornamelijk gebaseerd op een door haarzelf opgestelde vragenlijst en op de interviews die ze heeft afgenomen. Bijna 6.000 gesprekken, aldus de achterflap. Haar analyse is dus geen wetenschappelijk onderzoek, maar ze trekt wel conclusies en presenteert het alsof het dat wél is. Ik vraag me dan ook af of ze gevalideerde methodes heeft gebruikt, waaruit je daadwerkelijk conclusies kunt trekken. Door haar achtergrond als journalist leest het boek wel prettig. Het is geen dun boek dat je in een avond uit hebt, mede omdat het je aan het denken zet.

ontzettend grondig werk

Tijdens het lezen viel het mij op dat de stukken die ik onderstreepte eigenlijk altijd eindigden met een bronvermelding. Om haar uitspraken te staven verwijst ze intensief naar (wetenschappelijk) onderzoek en bronnen van psychologen en andere experts. Het aanhalen van theorieën van anderen, die ze integreert met haar bevindingen, samen met de persoonlijke verhalen en voorbeelden van geïnterviewden (en uit haar eigen leven), maakt het een interessant boek. Ze heeft veel vanuit het perspectief van ouders en tieners geschreven. Zelf miste ik ook andere perspectieven. Toch heeft ze ontzettend grondig werk verricht en ik kijk ernaar uit om de bronnen die ze heeft gebruikt ook zelf te gaan lezen.

levensstijl

De waardevolle lessen zijn fijne reminders om toe te passen in het dagelijks leven. Zo maakt het boek duidelijk dat een bijzonder prestatiegerichte school schadelijk kan zijn voor het welzijn van je kind, en dat gezien worden en leven vanuit je waarden veel gezonder is. Dit vraagt ook om als ouder naar je eigen waarden en levensstijl te kijken. Alleen al daarom is het een must-read voor iedere ouder en docent; je bent immers een voorbeeld én een sleutelfiguur in de ontwikkeling van kinderen en jongeren.

maakbaarheidsillusie

Wel sijpelt af en toe de maakbaarheidsillusie door in het boek: een doel voor ogen, hard werken, klaarstaan voor anderen en je niet laten afleiden. Altijd hard werken en altijd anderen willen helpen is óók een vorm van perfectionisme. En hard werken geeft geen garanties op succes, weten we inmiddels, maar dat zit nog diep ingebakken. Dit doet haar boodschap en insteek deels weer teniet, vind ik, en dat is jammer.

De laatste pagina’s van Nooit Genoeg helpen je om vast te houden aan wat je meeneemt uit het lezen. ‘Wat kan ik anders doen en hoe?’ Toch is het goed om te weten dat het boek voornamelijk gaat over het opvoeden en onderwijzen van kinderen, en vooral geschreven is vanuit de Amerikaanse cultuur. Maar dat het anders moet, is duidelijk.