Jan-Peter Mout, voormalig diplomaat bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, heeft met Het relatietekort een actueel en praktisch boek geschreven over de kunst van het verbinden in professionele omgevingen.
Wanneer relaties er echt toe doen
Mout begint met een simpele maar krachtige waarneming: zolang het goed gaat, lijken relaties vanzelfsprekend, maar ze worden cruciaal zodra er iets misgaat. Goede relaties kunnen je helpen om schijnbaar onoverbrugbare tegenstellingen te overbruggen. Het streven naar goede relaties is volgens de auteur niet ‘soft’ – het is een harde randvoorwaarde om een samenleving, organisatie of team effectief te kunnen besturen.
Deze stelling illustreert Mout vanuit zijn diplomatieke ervaring. Waar onderhandelaars aan de tafel zitten die elkaar al jaren kennen en vertrouwen, komen er deals tot stand die op papier onmogelijk leken. Daarentegen kunnen technisch eenvoudige kwesties vastlopen wanneer er geen vertrouwensbasis bestaat tussen de betrokken partijen.
Een diagnose van onze tijd
Het boek is helder gestructureerd in drie delen. In het eerste deel analyseert Mout hoe onze samenleving geordend is op basis van drie principes: het marktprincipe (vraag en aanbod), het bureaucratieprincipe (regels en procedures) en het relatieprincipe (persoonlijke verbindingen en vertrouwen). Sinds de industriële revolutie is er volgens hem een disbalans ontstaan waarbij het relatieprincipe steeds meer ondergeschikt is geraakt aan de andere twee.
Het gevolg is zichtbaar in grote organisaties waar niet de klant of naaste collega de belangrijkste relatie van medewerkers vormt, maar hun directe baas. Mensen zijn producenten geworden die gestandaardiseerde processen uitvoeren en consumenten die gestandaardiseerde producten afnemen.
Praktische handvatten
Het tweede deel, getiteld ‘Hoe doe je het?’, biedt concrete instrumenten voor het opbouwen en onderhouden van goede relaties. Mout presenteert zeven universele principes die hij heeft gedestilleerd uit zijn diplomatieke praktijk. Deze variëren van het belang van actief luisteren tot het strategisch investeren in relaties voordat je ze nodig hebt – zoals een diplomaat die jaren voordat een crisis uitbreekt al contacten onderhoudt met sleutelfiguren.
Het derde deel richt zich op de organisatorische kant: hoe zorg je ervoor dat relatiegericht werken niet afhankelijk blijft van individuele initiatieven, maar structureel wordt ingebed in de manier waarop een organisatie functioneert?
Meer dan relatiebeheer
Het zou de holistische insteek van het boek tekortdoen om het af te doen als een handboek over relatiebeheer. Mout benadert zijn thema vanuit verschillende invalshoeken: de diplomatieke praktijk, wetenschappelijk onderzoek, psychologie, oude wijsheidstradities en moderne managementmodellen. Deze brede aanpak maakt het een rijk boek dat overtuigend laat zien hoe essentieel het aangaan en onderhouden van relaties is, en hoe dit tegenwicht kan bieden aan doorgeschoten bureaucratie en marktdenken. De persoonlijke voorbeelden en casuïstiek uit de praktijk geven een mooie inkijk in het diplomatieke ambacht, zonder het te verheerlijken. Een gezonde kritische blik naar Buitenlandse Zaken, maar ook naar zijn eigen rol en functioneren, maken het een eerlijk boek.
Bijzonder waardevol is hoe Mout laat zien dat investeren in relaties geen tijdverspilling is, maar juist efficiëntie kan opleveren. Een telefoontje naar de juiste persoon kan uren doorlopen van procedures besparen. Een informeel gesprek in de koffiehoek kan miscommunicatie voorkomen die anders weken van correctierondes zou kosten.
Een tijdig pleidooi
Het relatietekort komt op een moment dat organisaties worstelen met remote werken, digitalisering en toenemende polarisatie in de samenleving. Mouts pleidooi voor meer menselijkheid in organisaties raakt daarom een belangrijk thema dat veel minder vanzelfsprekend blijkt dan we dachten.
Het boek biedt een helder kader, reflectieopdrachten, praktijkvoorbeelden en raamwerken die helpen om anders naar organisaties en samenwerking te kijken. Voor managers, beleidsmedewerkers en iedereen die effectiever wil samenwerken in complexe omgevingen biedt Mout waardevolle inzichten en praktische handvatten. Het relatietekort is een boek dat je doet beseffen dat goede relaties niet alleen prettig zijn, maar ook gewoon noodzakelijk voor het functioneren van onze samenleving.
Over Petra Kuipers
Petra Kuipers werkt als organisatieadviseur en trainer en is gespecialiseerd in de thema’s leiderschap en verandering. Met haar bedrijf PRSPR begeleidt Petra organisaties, teams en professionals bij het ontwikkelen van die vormen van leiderschap, zodat ze niet alleen effectiever worden, maar bovendien menselijkheid, verbinding en inspiratie (terug)brengen in het werk.
