Zwermgedrag wordt zwermintelligentie zodra een groep erin slaagt het te gebruiken om gezamenlijk een probleem op te lossen, op een manier waar groepsleden los van elkaar niet toe in staat zijn. Groepen die gebruik maken van zwermintelligentie zijn zelforganiserend en kunnen het zonder leider en zonder centrale planning stellen. Groepsintelligentie verwijst naar probleemoplossingen die gericht gebruik maken van de diversiteit binnen een groep. Zwermintelligentie is een spontaan fenomeen dat ontstaat uit locale interacties tussen de individuen in een groep. Er zijn maar een paar anonieme individuen nodig die een duidelijk doel voor ogen hebben, en weten hoe zij dat kunnen bereiken, om de rest van de groep hen te laten volgen, zonder dat de leden zich ervan bewust zijn dat ze worden geleid. De andere individuen moeten dan wel een al dan niet bewuste wens hebben om bij de groep te blijven. Zij mogen geen conflicterende doelstellingen hebben. De theorie dat informatie via opinieleiders als intermediair verspreid wordt naar de rest van de gemeenschap is achterhaald. Als we binnen een gemeenschap een keten van beïnvloeding in gang willen zetten, kunnen we ons beter concentreren op het voor de zaak winnen van een voldoende grote groep individuen. Of, zoals Fisher het zo mooi zegt: 'In plaats van te proberen om met een vonkje een bosbrand te stichten, kun je beter een middelgroot stuk bos aansteken, zodat op zijn minst het bos dat daar direct omheen ligt afbrandt voordat het vuur (van de boodschap) dooft.' Complexiteitswetenschap toont dat simpele interacties tussen naburige individuen kunnen resulteren in vormen van complex groepsgedrag zoals zwermintelligentie. Het geheel is daarbij uiteindelijk groter dan de som der delen. Soms kunnen we de regels waaruit de complexiteit is voortgekomen, herkennen en benutten. Soms kunnen we de complexiteit rechtstreeks benutten door met behulp van groeps- of zwermintelligentie problemen op te lossen. Om onze weg te vinden in de wirwar aan complexiteiten die het leven ons voorschotelt, kunnen we ook gebruik maken van simpele vuistregels, consensustechnieken, netwerken, datamining, patroonherkenning en wiskundige wetmatigheden, volgens Fisher. 'Zwermintelligentie' bevat lessen die we kunnen gebruiken om betere groeps- of individuele beslissingen te nemen, maar ook om beter te communiceren. Aangezien communicatiemensen dagelijks worstelen met complexiteit biedt dit boek hen nuttige inzichten.
Over Nico Jong
Nico Jong is communicatieadviseur.
