De Geldpomp

'De geldpomp' schetst een caleidoscopisch en uitgestrekt beeld van de verhoudingen tussen werkgevers, vakbonden en de overheid gedurende de twintigste en eenentwintigste eeuw. Het centrale thema van het boek is de continu verschuivende machtsbalans tussen deze zogeheten sociale partners. Het is een kijkje achter de schermen van het complexe Nederlandse sociale zekerheidsstelsel, waar de bestuurscultus van polderen en compromissen hoogtij viert. Typerend voor de vertellerstijl van Herderschee is het regelmatig schakelen van detailniveau. Nu en dan vliegt hij in een helikopter over het Nederlandse politieke landschap met brede beschouwingen. Dan zoomt hij weer in op typerende of betekenisgevende gebeurtenissen. Een aardig voorbeeld is een bezoek van Tweede Kamerleden aan een grote uitvoeringsinstantie. Er speelt op dat moment een grote discussie over het nut en de efficiency van deze organisaties. De kamerleden worden tot grote verbazing tijdens de lunch verrast op een zeer luxe Bourgondische maaltijd met prijzige visgerechten op het hoofdmenu. Dit bevestigt bij hun het beeld dat er iets grondig mis is met de uitvoeringsclubs. Met voorbeelden als deze geeft Herderschee de lezer een menselijk kijkje achter de schermen van de sociale zekerheid. In die wereld gaan het om macht en belangen, om politieke ideologieën en 'old-boys' netwerken. En de steeds terugkerende vraag, wie draait er aan de knoppen van onze sociale machine? De invloed van de wisselende tijdgeest en het politieke bestel blijkt enorm. Met 'De geldpomp' beschrijft Herderschee de ontwikkeling van de sturing en uitvoering van de sociale zekerheid, waar vakbonden en werkgevers eerst decennialang de dienst uitmaken en alles tot aan de uitvoering aan toe zelf regelen. Geleidelijk aan trekt de Rijksoverheid de regie op het sociale zekerheidsstelsel steeds meer naar zich toe. De 'machtsverschuiving' heeft te maken met twijfels over de efficiëntie waarmee de werkgevers- en werknemersclubs dit systeem aansturen. Maar bovenal gaat het verslag van Herderschee over de mensen achter dit systeem: ministers, staatssecretarissen, topmannen en -vrouwen van de werknemers- en werkgeversorganisaties. Zij waren het die voor de uitdaging stonden een complex systeem van wetten, (in)formele afspraken, ingesleten codes en een brei van organisaties aan te passen aan de geest van de tijd en tegelijkertijd de kwaliteit van het systeem zo hoog mogelijk zien te houden. Het belang van een goede dynamiek tussen de mensen die dit systeem samen besturen is een van de thema's van 'De geldpomp'. De Geldpomp leest als een historisch verslag. Door de bijna onderzoeksmatige diepgang en de vele feiten zal dit boek niet voor iedereen weggelegd zijn. Wel is het is een ware must voor lezers die geïnteresseerd zijn in, of betrokken zijn bij de wereld van de sociale partners en die willen ontdekken hoe de tijdsgeest, de politieke dynamiek en de 'sociale' elite in deze wereld zich tot elkaar verhouden. Als adviseur met een politicologische achtergrond was dit boek een verfrissing. Met 'De geldpomp' brengt Herderschee een wereld tot leven die in de handboeken uit de studietijd nogal eens gortdroog werd gepresenteerd. Voor mij bood dit boek dan ook een smakelijk inzicht in het 'klappen van de zweep' in de wereld achter het sociale zekerheidsstelsel.