Net het echte leven

Van den Berg heeft in de onderzoeksfase diverse teamsituaties op tape opgenomen. Ze bouwt haar inzichten rondom teams op aan de hand van veelal letterlijke weergaven van deze tapes. Daarmee wordt de lezer deelgenoot van de onderhuidse spanning die, net als in het echte leven, vaak voelbaar is. Door deze benadering werd mijn nieuwsgierigheid geprikkeld en wilde ik steeds weten hoe het verder ging. Vele situaties zijn voor mij, vanuit mijn jarenlange ervaring als manager van HRM-afdelingen, herkenbaar. Het aardige is dat Van den Berg deze herkenbaarheid koppelt aan theorie. Daarmee kon ik mijn visie op menselijk gedrag in organisaties en teams opeens wetenschappelijk toetsen en onderbouwen. De onderbouwingen van Van den Berg zijn soms taai en vragen van de lezer om even door te bijten. Uiteindelijk vat ze haar onderzoek samen tot een vernieuwend perspectief waarmee u gedrag in organisaties en teams kunt analyseren. Zo stelt ze dat vooral eigen belang bepalend is. We doen alsof, sociaal en vriendelijk, maar uiteindelijk is het hemd nader dan de rok. Van den Berg zegt dat we in sprookjes geloven. Ze noemt dit 'het denken in illusies' en 'het geven van voorstellingen'. We doen alsof objectiviteit bestaat, maar in werkelijkheid is er altijd beïnvloeding vanuit meningen, belevingen en daarmee zijn er altijd tegenstrijdigheden. Door deze werkelijkheid te ontkennen wordt effectiviteit belemmerd. Dit gegeven wordt verstrekt omdat mensen beperkt zicht hebben op hun eigen gedrag. Vele gedragingen worden aangestuurd door het onderbewuste, waardoor het meer dan eens niet helder is wat we najagen. En als we niet krijgen wat we willen, schromen we niet om macht in te zetten. Macht mag niet in onze cultuur en dus wordt het gebruik ervan ontkend. Vanuit onze onderbuik reageren we vervolgens opnieuw. Hierdoor wordt de werkelijkheid in een team of organisatie steeds ingewikkelder, steeds meer ambigu. Als deze teams leidinggeven, begrijpen ondergeschikten vaak niet precies wat er gebeurt, ook al zijn de doelstellingen en de strategie nog zo duidelijk verwoord. Van den Berg introduceert rondom dit fenomeen de begrippen bovenstroom en onderstroom. Begrippen die duiden wat er mag zijn en wat er op gevoelsniveau werkelijk gebeurt. Van den Berg sluit af met een aantal aanbevelingen en een pleidooi voor reflectie en aandacht voor groeps- en individuele processen. Het boek is een echte aanrader voor mensen die geïnteresseerd zijn in het doorgronden van al dat 'gedoe' in organisaties en die ideeën willen krijgen voor een verfrissende aanpak. Ik heb de stellingen van Van den Berg al een paar keer met succes in teams geponeerd om zo discussie te krijgen over de echte belangen en het feitelijke gedrag. Kortom, door de onderstroom weer tot bovenstroom te maken zodat er meer energie beschikbaar komt voor de werkelijke inhoud, voor de feitelijke bedrijfsvoering.