Stel je hebt zojuist een presentatie over een nieuw beleidsplan gehouden. Aan het eind van je optreden zegt niemand wat; alleen je directe manager bedankt je voor de presentatie en het vele werk dat eraan vooraf is gegaan. Eenmaal buiten de directiekamer voel je je waardeloos. Ze vonden het een slecht plan, denk je; zoveel is wel zeker. 'Fout', zeggen Ellis en andere aanhangers van de cognitieve psychologie. 'Het enige wat zeker is, is dat je gehoor niet reageerde op je verhaal. Daaruit maak jij op dat ze het niet goed vonden en daardoor voel je je rot. Maar het is even goed mogelijk dat je ze zoveel stof tot nadenken gaf, dat ze je verhaal eerst eens goed op zich moeten laten inwerken. Misschien komen die reacties later.' De RET werd eerder al voor een breed publiek toegankelijk gemaakt in het boek 'Beren op de weg, spinsels in je hoofd' van IJzermans en Dirkx. Het werd meteen een bestseller. Kennelijk zijn er nogal wat mensen die lijden door het lijden dat zij vrezen. De auteurs merkten echter ook dat popularisering van Ellis' gedachtengoed gemakkelijk tot simplificaties leidt. Daarom heeft IJzermans, nu met co-auteur Roderik Bender, een vermeerderde versie van zijn boek uitgebracht onder de titel 'Hoe maak ik van een olifant weer een mug?' Ook het doel is wat scherper geformuleerd: 'Hoe kun je leren mentaal beter om te gaan met negatieve gebeurtenissen en tegenslagen zonder daarbij je toevlucht te nemen tot het vervormen van de werkelijkheid met een al te roze bril en tjakka-geroep?' Het nieuwe boek heeft vooral een rijker theoretisch kader dan zijn voorganger. IJzermans en Bender bespreken eerst de werking van de RET-methode. De RET is vooral gericht op het beter hanteerbaar maken van iemands inadequate en schadelijke emotionele reacties. Deze blijken in vijf categorieën te kunnen worden ondergebracht: - fanatiek perfectionisme ('Ik mag geen fouten maken') - rampdenken ('Het hele project loopt mis') - lage frustratietolerantie ('Kritiek vind ik vreselijk') - verslaving aan respect en liefde ('Als ik die promotie misloop, stel ik niets meer voor') - eisen aan anderen en de wereld ('Ik heb zo hard gewerkt, dit verdien ik niet') De kern van RET is het zogenaamde uitdagen: het ter discussie stellen van je eigen overdreven en irrationele drenktrant en het zoeken naar reële gedachten. De auteurs waarschuwen ervoor dat uitdagen een kwestie van keihard werken is. Mensen die zich regelmatig aan irrationeel denken bezondigen, hebben tenminste één ding gemeen: ze leggen de verantwoordelijkheid voor hun gevoelens buiten zichzelf. Uitdagen wil onder meer zeggen dat je zelf verantwoordelijkheid neemt voor wat je voelt en dat valt niet mee. De auteurs beschrijven diverse strategieën waarmee je jezelf kunt uitdagen: filosofisch uitdagen, functioneel uitdagen, logisch uitdagen, uitdagen op feitelijkheid en gedragsmatig uitdragen. Duidelijke teksten, maar het is jammer dat zij niet aangeven in welke situatie welke strategie vooral geschikt is. Wel geven zij een korte aanzet tot oefening in verandering. Nadat zij vervolgens zijn ingegaan op de voor- en nadelen van emoties en hun functies, bespreken zij enkele irrationele gedachten. In feite een wat uitvoeriger herhaling van de desbetreffende paragraaf in het eerste deel. Bijzonder aardig is het laatste deel, waar enkele RET-thema's aan de hand van praktijkvoorbeelden nader worden uitgewerkt. Bijvoorbeeld de misvatting van beginnende leidinggevenden dat iedereen hen aardig moet vinden en dat zij alles meteen goed moeten doen. Het voeren van lastige gesprekken wordt besproken en de valkuilen bij diverse managementstijlen. Ook uitstelgedrag en weerstand tegen veranderingen worden in een RET-kader geplaatst. Ten slotte wordt in de Bijlage het acht-stappen-model gepresenteerd dat je kan helpen weerstand te bieden tegen irrationele gedachten. 'Hoe maak ik van een olifant weer een mug?' wordt gepresenteerd als een zelfhulpboek, maar ik heb ervaren dat een coach in uiteenlopende coachingssituaties ook veel profijt kan hebben van de theorie en de handige methodiek.
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
