Kort samengevat kijkt Tony Judt vanuit zijn politieke bril naar de economische ontwikkeling van de afgelopen honderd jaar, met een focus op de rol van de staat. Judt doet dit aan de hand van een korte introductie over 'hoe het vroeger was', om vervolgens via de naoorlogse sociale revolutie bij de dag van vandaag aan te komen. Binnen dit tijdspad verbindt hij de ideeën van invloedrijke economische denkers en denkrichtingen aan politiek-economische ontwikkelingen van de afgelopen eeuw. Zodoende verklaart hij de opkomst en afbrokkeling van de verzorgingsstaat in westerse samenlevingen zoals het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Zweden en Duitsland. Dit leidt uiteindelijk tot een algemene kritiek tegen de huidige maatschappelijke politiek-economische moraal. Deze moraal kenmerkt zich door wantrouwen tegen de staat, de idee dat de markt alles kan oplossen en die mensen aanspoort zich bezig te houden met enkel persoonlijk (materieel) gewin.
De vrij abstracte ontwikkelingen die Judt schetst, zijn op praktisch niveau ook herkenbaar. Voorbeelden van privatisering en afbraak van collectieve voorzieningen te over en ook de dominantie van de markteconomische moraal is praktisch herkenbaar in kreten als 'alles moet doelmatiger en efficiënter' en 'wat levert het eigenlijk op?' Dezelfde herkenning geldt voor het groeiende wantrouwen richting politieke instituties, zich uitend in de constante roep om politieke verantwoording bij elke hobbel of ingrijpende gebeurtenis in het maatschappelijk leven. Judt wil met zijn betoog aantonen dat de bovenstaande manier van denken niet vanzelfsprekend is en ook niet tot bevredigende oplossingen leidt voor huidige maatschappelijke problemen. Hij roept op om de rol van de staat te herzien en het paradigma van markt-economische oplossingen daarbij niet als dominante maatstaf te hanteren. Op deze manier kunnen wij leren om zaken op een andere manier te duiden dan alleen aan de hand van geldelijke waarde. Op die manier neem ik het betoog ook mee in mijn werk. Het loont om na te denken buiten de kaders van efficiëntie, doelmatigheid en het volledig rationaliseren van problemen. Het loont om na te denken over ethische implicaties van beslissingen, de impact op omgeving en het verder denken dan alleen kosten en baten in euro's. Het levert vernieuwende ideeën op, met meer aandacht voor mens en moraal. Dat laatste alleen al maakt de manier van denken voor mij meer dan de moeite waard. Al met al een inspirerend betoog, waarvan ik hoop dat niet alleen politici en filosofen kennis nemen, maar ook managers en adviseurs.
Over Mark Hooftman
Mark Hooftman is politicoloog en adviseur. Hij heeft zich tijdens zijn studie politicologie verdiept in de filosofie, in zijn vrije tijd is hij actief in de politiek en in zijn opdrachten houdt hij zich bezig met het openbaar bestuur.
