Eigenlijk is Kostbaar misverstand een pleidooi voor de herinvoering van het oude gilde. Gezellen leerden vroeger vooral op de werkvloer het vak. Dat zouden we nu weer moeten doen, schrijven de auteurs. Wel zijn de tijden iets veranderd. De gezel van nu komt veel beter beslagen ten ijs en is feitelijk al een kenniswerker als hij begint. Het gaat hem uiteindelijk om de fijne kneepjes van het vak en meegaan in vernieuwingen. Maar die leer je dus niet op een zoveelste training, maar veel sneller op de werkvloer zelf. De auteurs Jos Arets en Vivian Heijnen, die zelf een ‘business improvement’ consultancybureau runnen, geven een IT-implementatie in een ziekenhuis als voorbeeld van hoe het anders kan. In plaats van alle 3.000 medewerkers de hei op te sturen om zich de ‘ins & outs’ van het nieuwe systeem eigen te maken, hebben ze maar 300 mensen opgeleid. Die 300 gingen vervolgens op de werkvloer de collega’s opleiden. Op die manier werden kosten bespaard, ging de implementatie veel sneller en was er ook een veel minder natuurlijke weerstand om naar een training te gaan, die toch meestal vooral als een moetje wordt gezien. Toch besteden we in Nederland niet minder dan drie miljard euro per jaar aan trainingen.
Kostbaar misverstand leert ons hoe het anders kan. Nee, de auteurs zeggen niet dat trainingen helemaal geen zin hebben. Als het echt gaat om kennis bijspijkeren, kan een training een nuttig instrument zijn. Maar het is slechts een hele kleine interventie in een heel groot palet aan interventies die een bedrijf cq. manager tot zijn beschikking heeft. Kostbaar misverstand maakt inzichtelijk hoe het hele krachtenveld van een bedrijf in elkaar steekt, en welke interventie je waar op welk moment moet inzetten. Negen jaar zijn de auteurs bezig geweest om een cocktail van managementtools samen te stellen, die uiteindelijk moeten zorgen voor business improvement. De Deming cirkel, het negenveldenmodel van Rummler, HPI, 7FE Project Framework van Jeston en Nelis zijn ondermeer uitverkorene in de cocktail van Arets en Heijnen. Ze bieden in het boek onder meer visueel drie landschappen die inzichtelijk moeten maken hoe de totale business vooruitgeholpen kan worden. Het zogenaamde BIM-landschap, waarbij BIM staat voor Business Improvement Model. Het bedrijf wordt er meetbaar beter van, daar waar normaliter 96 procent van de opleidingsbudgetten in een zwart gat verdwijnen en opbrengsten niet meerbaar zijn. Kostbaar misverstand huldigt vooral het adagium dat interventies meetbaar moeten zijn. Een nogal confronterende grafiek in het boek geeft aan dat maar pakweg een procent of twee van kennis opgedaan wordt in een cursus of training, terwijl de rest van het leren (98 procent!!!) on the job geschiedt. Vooral de HR-professional wordt daarbij een spiegel voorgehouden. Deze discipline is er een meester in om tools in te zetten, in de hoop dat het bedrijf er iets mee opschiet. Maar zelden slaagt HR er in om kwantificeerbaar te maken wat de opleiding of training het bedrijf daadwerkelijk heeft geholpen.
Kostbaar misverstand is een optisch prachtig vormgeven boek. Positieve bijkomstigheid: niet alleen het uiterlijk is oké, wat inhoud betreft is er ook het een en ander te melden. Met een heldere boodschap die veel bedrijven zich ter harte kunnen nemen: veel trainingen dragen niet bij aan het bedrijfsresultaat. Alleen al die boodschap moet in tijden van crisis waarin de euro maar één keer uitgegeven kan worden, de interesse in Kostbaar misverstand direct aanwakkeren.
