Dromen van Buffalo Bill

Per slot van rekening is Bush herkozen en kunnen we nog vier jaar meer-van-het-zelfde verwachten en de ondertitel 'Op reportage langs Amerika's nieuwe frontier' lokte me wel. Je wilt toch wel graag weten hoe Amerika er momenteel voorstaat bezien vanuit de professionele bril van een geëmigreerde landgenote. Hélène maakte een rondreis langs de elf westelijke staten om tenslotte de grens over te steken naar het Canadese Vancouver om daar te ondervinden hoe het leven in elkaar steekt als een samenleving minder last heeft van de Buffalo Bill-mythe. Het is toch wel een aardig managementboek: het geeft een doorkijkje in trends aldaar en de manier waarop ze onderzoek heeft gedaan is een mooie manier van 'omgevingsanalyse'. Ze legt haar oor niet alleen te luisteren bij dominante signalen (de officiële waarheid), maar zoekt ook het tegengeluid op. Een prettig geschreven pocket van 236 bladzijden. Amerikanen dromen graag en proberen vol optimisme en met lichtheid hun eigen Utopia te bereiken onder het mom van vrijheid, democratie en beschaving. Ze vullen dat verder in met een kapitalistisch wereldbeeld waarbij de economie alsmaar blijft groeien, handelsbarrières moeten worden geslecht en waarbij ondertussen de vrije Ruimte (Mars) wordt veroverd. De Amerikanen zelf hebben er geen last van, want het werkt als culturele lijm en houdt ze bij elkaar, zeker in moeilijke tijden (9/11). Hun drang naar vrijheid, individualisme en avontuur leeft voort alsof ze allemaal Buffalo Bill zelf zijn. Je hebt je leven volledig in eigen hand, je kunt het drastisch veranderen als het moet en als het onverhoopt toch niet lukt, trek je weg en begin je elders met het realiseren van een nieuwe volgende droom. Dat kenmerkt het westen van Amerika, aldus de auteur. Een soort toverstof die in de lucht hangt. Het boek kent 10 hoofdstukken plus een proloog en epiloog. Een kort overzicht van een paar van die hoofdstukken (op zich allemaal pareltjes): het boek begint met een rondgang door Las Vegas (inmiddels 1,7 miljoen mensen). De stad is nog steeds booming met 36 miljoen toeristen per jaar: een typisch geval van een one horse economy. Een stad die zich iedere vijf jaar vernieuwt. Geld, geld, geld, bloedheet en er komt geen eind meer aan de buitenwijken. Het water sproeit er rijkelijk, terwijl tegelijkertijd sommige plaatsen in de stad verzakken als gevolg van het alsmaar dalende grondwaterniveau. Het tweede hoofdstuk wordt gewijd aan het onoplosbare probleem van de Mexicanen die iedere dag met bosjes proberen de grens over te steken. Duizenden overleven het niet (1 per dag overlijdt) , maar ze blijven het proberen. De vrije markt invulling (NAFTA) werkt wel voor geldstromen, maar natuurlijk niet voor arbeid. Maar Bush begrijpt het beter dan wie ook. Er is een stilzwijgende afspraak met het bedrijfsleven, dat werkgevers niet worden gepakt voor het te werk stellen van undocumented workers (illegalen). Dus blijft de stroom komen die dagelijks met open armen wordt ontvangen. En als er al invallen door de politie zijn, gebeurt dat hooguit in het voor- en naseizoen. Het is feitelijk geen grens, maar een sluis die regelmatig even wordt opengezet vanuit een welbegrepen eigen belang. De Mexicanen zijn de moderne Nomaden die in tentenkampen, auto's en kartonen dozen slapen. Ondertussen is tot aan Seattle de vermexicanisering van Amerika merkbaar en Spaans wordt langzamerhand de voertaal. Zo zou ik alle hoofdstukjes kunnen doorlopen over de nieuwe cowboys (ondernemers kopen ranches op als statussymbool), over mensen die in van die keurig geplande wijkjes (alles schoon, perfect en veilig) wonen met als onderlegger 'Je leeft zoals wij. Anders ga je eruit (komt me overigens bekend voor de laatste tijd).' Mooie hoofdstukken over de indianen als de nieuwe kapitalisten, het mormonisme in Salt Lake City (de thuisbasis van mormoon Stephen R. Covey), over jonge vrouwen die als milieuactivisten die zichzelf hoog in bomen (tree sit) opsluiten en jaren in gevangenissen zitten in verband met eco-terrorisme. Voor het in brand zetten van een SUV (de super benzine verslinderde jeep) kreeg een knul (Free) 22 jaar en 8 maanden (moord is tien jaar), de war on drugs (er zijn al 4.500 gevangenissen in de VS en het is een zeer snel groeiende business) en zo is ieder hoofdstuk meer dan boeiend. Het boek is interessant omdat alles wat aan de overkant van de plas speelt, met rasse schreden ook hier naar toekomt (het neo-conservatisme): de individualisering en de verharding in de maatschappij merken we reeds dagelijks. Het is een doorkijkje in onze toekomst en verplichte stof voor strategen en politici die zich bezig houden met het ontwerpen van Nederland in de 21e eeuw (naast het materiaal van Geert Mak). Wij Europeanen met onze oude sociale structuren kijken natuurlijk (en ten onrechte?) genuanceerder naar Amerikaanse ontwikkelingen, maar eerlijk is eerlijk: alles is daar groter, ... ook de problemen. Jammer dat schrijfster Hélène Schilders niet even in het Buffalo Bill museum lijkt te zijn geweest vlakbij Denver.