In praktische zin is er maar weinig veranderliteratuur voorhanden die direct bruikbaar is binnen de overheid. Het wiel wordt dan ook steeds weer opnieuw uitgevonden. Basile Lemaire schreef daarom een praktisch boek voor de trekkers van verandering bij de overheid. Veranderen bij de overheid is ingewikkelder dan binnen het bedrijfsleven. Bestuurders van ambtelijke organisaties moeten scoren, willen zij worden herkozen. Politici moeten op (zeer) korte termijn daadkrachtig optreden en dan duurt een inhoudelijke en gestructureerde verandering al snel te lang. Ambtenaren vormen de schakel tussen samenleving en politiek. Zij moeten invulling geven aan vaak tegenstrijdige belangen. Dan is er altijd wel iemand ongelukkig met het resultaat. Bovendien zijn de verwachtingen die de samenleving van de overheid heeft vaak ook nog eens onrealistisch hoog. Willen veranderingen binnen die context slagen, dan zijn mensen nodig die duidelijkheid durven scheppen in de overheidsomgeving die er juist baat bij heeft vaag en ambigu te blijven. Mensen dus, die bereid zijn hun ballen op het blok te leggen. Lemaire schetst eerst wat de eigenaardigheden van de overheidscontext zijn. Hij heeft een model ontwikkeld voor succesgericht veranderen dat de publieke waardeketen volgt. Het model helpt vragen op drie niveaus te beantwoorden. Bovenaan staan de verwachtingen van de politieke bestuurders, die een beleidsvertaling zijn van de verwachtingen van de burger. Antwoord dus op de vraag waarom er veranderd moet worden. Op het tweede niveau wordt ingevuld wat er dan moet veranderen. Het beleid van de bestuurder wordt vertaald naar de veranderbehoefte voor de ambtelijke organisatie. Het derde niveau gaat over de verwachtingen van de mensen die door de verandering geraakt worden en geeft antwoord op de vraag hoe er veranderd moet worden. De auteur noemt deze niveaus ook wel beleid, behoefte en blauwdruk. Om het model doeltreffend toe te passen introduceert Lemaire zeven principes. Dit zijn leiderschap, doelen stellen, eigenaren committeren, behoefte ontwikkelen, operationaliseren, sturen op inhoud en rust bewaren. Ieder principe wordt in een eigen hoofdstuk uitgewerkt. Het boek wordt afgerond met een praktijkvoorbeeld over twee ministeries die hun kantoorautomatisering uitbesteden. Bij het ene ministerie gaat dat goed, bij het andere niet. Ballen op het blok is een heldere handleiding voor succesgericht veranderen bij de overheid. In het boek komt veel aan bod in bondige en duidelijke teksten, ondersteund met inzichtelijke illustraties.
Over Nico Jong
Nico Jong is communicatieadviseur.
