Van Hulten moest, samen met Jan Pronk (als minister voor ontwikkelingssamenwerking en oprichter van de Coalition) op een conferentie in een Afrikaans land zijn. De delegatie bestond uit 5 personen. Tot ieders verbazing werden er bij aankomst vijf grote limousines voorgereden. Uiteraard werden de vier niet functionele limousines weggestuurd. Toch was Van Hulten niet echt verbaasd dat de vijf limousines wel op de rekening stonden die hij later als secretaris onder ogen kreeg. Afspraak is afspraak immers.
Ik moest sterk aan deze anekdote denken toen ik het boek las. Is dit nu corruptie? Of nepotisme? Of gewoon je houden aan een afspraak? En waarom moesten er vijf auto’s komen? Corruptie? Of gewoon beleefd en zorgzaam?
Dit soort vragen ga je stellen als je het boek hebt gelezen. Natuurlijk is de indruk ontstaan dat corruptie vooral speelt in ontwikkelingslanden. En vooral de Afrikaanse landen beneden de Sahara staan daarin niet goed bekend. Wat Van Hulten echter aantoont is dat dat plaatje wel wat bijstelling behoeft. Want het komt tegelijkertijd ook heel dichtbij. Natuurlijk wij leven in een land met nagenoeg geen corruptie. Denken we. Of toch niet? Een minister van Verkeer en Waterstaat die een hoge baan bij KLM krijgt? Of bij KPMG? En wat moeten we met een wethouder die een projectontwikkelaar tijdens de planvorming steunt en nadat het e.e.a. gerealiseerd opeens niet meer thuis geeft. Klein bier?
De schrijver behandelt veel in zijn boek. Gelardeerd met tientallen voorbeelden. En met cijfers. Honderden cijfers. Dat is eigenlijk het enige zwakke aan het boek. Er spreekt een soort bewijsdrang uit. Misschien moet dat ook wel omdat het anders niet geloofd wordt. Ik had liever meer verhalen gelezen. Die komen bij mij sterker over.
Wat ik heel erg goed vind aan het boek (en daar duikt de lector ‘governance’ in Van Hulten op) is het einde. Het laatste hoofdstuk ‘Wat te doen?’ geeft gewoon helder en praktische antwoorden. 17 instrumenten die gebruikt kunnen worden, noemt de lector. En vervolgens duidt hij aan dat op de Erasmus Universiteit gewerkt is aan de Tafel van Elf. Een checklist waarin 11 dimensies aan de orde komen die gebruikt kunnen worden om maatregelen en beleidsinstrumenten te ontwikkelen om corruptie te voorkomen. En dat is nog altijd het belangrijkste en het goedkoopst. Van de 1000 miljard die naar schatting jaarlijks wordt verspild aan corruptie, komt door opsporing en onderzoek achteraf hooguit 1 procent terug. En dat betekent dat de rest als een soort omzetbelasting door iedereen in de wereld gewoon betaald moet worden. Voorkomen is dus vele malen effectiever dan opsporing. Vooral het gebruiken van de genoemde instrumenten zijn een aanrader voor elke manager die integer wil handelen.
Het boek eindigt met een zelftest. Al lezend moest ik denken aan een recent voorval. Ik was in Vietnam in gesprek met een directeur personeelszaken. Dat gesprek moest plotseling worden verplaatst want hij moest naar het ziekenhuis. Mijn reactie was meelevend en ik vroeg wat hem mankeerde. Nee, hem mankeerde niets, hij moest met zijn neefje (die in de provincie woont) naar het ziekenhuis. Hoezo? Wel ik moet mee omdat ik de dokter moet overtuigen dat hij hem met spoed moet behandelen. Het bleek dat de dokter extra betaald moest worden, maar dat hij, als directeur, ook invloed had en erbij moest blijven. (Anders werd het nog duurder.) Nu werd neefje binnen een week geopereerd. Uiteraard had ik mijn oordeel al klaar. Na lezing van de het boek en de test realiseerde ik mij dat ik bijna hetzelfde deed. Mijn dure (extra betaalde) extra zorgpolis geeft mij het recht om hun zorgconsultent in te schakelen als een MRI-scan in een ziekenhuis te lang duurt. Dan gaan we (tegen betaling) toch naar een particulier instituut. In Nederland is dat ‘gewone’ zorg. Hoeveel anders is het vergeleken met de zorg in Vietnam?
Dr. Michel Van Hulten heeft een vertellend boek geschreven. Waarin hij duidelijk maakt dat integriteit, openheid en respect alles te maken hebben met ethiek. En dat voorkomen altijd beter is dan genezen (of bestraffen). Door gewoon open te zijn. En vooral door niet te denken dat corruptie een ver van mijn bed show is.
