Het is veelzeggend dat Bicker Caarten heeft gekozen voor de titel Knerpend grind, waarmee hij verwijst naar de vaak ellenlange reportages op Radio 1 die vooral uitblinken dankzij de achtergrondgeluiden van weer een verslaggever die een boerderij bezoekt of door de knieën gaat voor een asielzoeker. Dat was niet het soort nieuwszender waar de in Amerika opgeleide Bicker Caarten warm voor liep: vanaf het begin was het zijn doel een zender in te richten met korte en snelle nieuwsberichten die de luisteraar in twintig minuten op de hoogte brachten van de toestand in de wereld. Dus geen knerpend grind, maar feiten, feiten en nog eens feiten. Dat moest het 'unique selling proposition' van de nieuwe zender worden, die jarenlang in de marge van de middengolf opereerde.
Zoals alle verhalen van pioniers, heeft het verhaal van Bicker Caarten een jongensboekachtige allure. De voormalige 'anchor man' van televisiezender CNBC Europe en correspondent van NRC Handelsblad en RTL Nieuws ging in 1998 van start met een minimale bezetting, een minimaal budget en minimale steun van de overheid, die weinig moeite deed de nieuwe concurrent van de gesubsidieerde publieke zenders aan een mooie plek op de FM te helpen. Maar dankzij het vertrouwen van investeringsmaatschappij Manaus van Palthe-eigenaar Michiel Herter slaagt hij erin een volledig nieuw geluid op de Nederlandse radio te introduceren. Korte 'loopjes' met steeds licht aangepast nieuws, gebracht met kennis van zaken en met de nodige bravoure. Voor wie het op zijn middengolfzender of in de auto kon ontvangen, was het een weldaad.
Maar hoe volwassen de zender al snel klonk, achter de schermen ging het er minder soepel aan toe. Van de jonge journalisten die in de Amsterdamse Vondelstraat aan het werk waren, werd een uitzonderlijke inzet gevraagd, want altijd was er geldgebrek. Bicker Caarten, voorheen vooral journalist, maakt kennis met een nieuwe manier van zaken doen. De accountant van Herter leerde hem dat rekeningen eigenlijk nauwelijks betekenis hebben: het zijn papiertjes, die met de eerste en tweede herinnering keurig in een bakje worden gesorteerd. Betalen deed hij niet, dat deed geen enkele start-up. Elke cent die er binnenkwam, was van levensbelang voor de cashflow.
Cowboyverhalen die goed passen bij de beginjaren van de nieuwszender. Bicker Caarten was gedwongen te schaken op twee borden tegelijk: als hoofdredacteur moest hij een zender in de lucht houden en als directeur was hij verantwoordelijk voor de lobby in Den Haag, waar hij langzaam verstrikt raakte in de netten van topambtenaar Harry Kramer (‘de Raspoetin van OCW’, noemt Bicker Caarten hem verscheidene keren). Een tussentijdse fusie (‘Fusies bestaan niet’, had hij zijn jonge redacteuren nog zo geleerd) met The Floor, het multimediale initiatief dat FD-aandeelhouder Willem Sijthoff aan het begin van dit decennium lanceerde, voerde de druk nog verder op. Maar door zijn vasthoudende lobbywerk in Den Haag kreeg hij uiteindelijk voor elkaar dat de regering een speciaal FM-pakket zou reserveren voor een echte commerciële nieuwszender. En daar, zo was zijn overtuiging, kwam slechts één partij voor in aanmerking.
Zo kwam BNR Nieuwsradio vijf jaar na oprichting alsnog op de FM terecht. Een hoogtepunt in de beginjaren van de nieuwszender, die zijn bestaansrecht bij de crises op 9/11 en na de moord op Pim Fortuyn had bewezen.
Het verhaal van Bicker Caarten is het aanstekelijk relaas van een ondernemer die het aandurfde het laatste bolwerk van de publieke omroep aan te vallen, dat van de nieuwsradio. Soms poseert hij iets te nadrukkelijk als de Calimero die het moet opnemen tegen de moloch van de staatsomroep. Het is natuurlijk vreemd dat de titel van het boek verwijst naar de concurrent en niet naar de zender zelf. Daar staat tegenover dat hij zichzelf niet spaart. Nadat een optieplan voor de medewerkers in duigen was gevallen door de overname door het FD, slaagde hij er weliswaar in een bedrag voor zijn mensen vrij te maken, maar keerde het vertrouwen nooit meer helemaal terug. Ook schuilt er iets tragisch in het succes van de laatste jaren: het marktaandeel van de radiozender begon pas substantiële vormen aan te nemen toen het uitgangspunt waar de oprichter zo hard voor had gevochten, het maken van pure nieuwsradio in plaats van praatradio, enigszins werd losgelaten. Maar Bicker Caarten, die bijna twee jaar geleden vertrok, heeft meer dan genoeg reden om trots te zijn. Tien jaar na oprichting staat de zender als een huis.
Over Hans van der Klis
Hans van der Klis is freelance journalist. Hij schrijft regelmatig artikelen voor Managementboek.
