Wat betekent dat in de praktijk? Eén van de kernbegrippen uit het gesprek is moedig zijwaarts. Geen focus op groter, hoger of strakker organiseren, maar zijwaarts verbinden en verbreden. Van den Berg: 'Invloed is niet per se schaalbaar in de zin van hogerop. Opschalen betekent te vaak dat het lokaal effect juist verdwijnt. Moedig zijwaarts is een veel krachtiger route: breder verbinden en ervaringen delen met andere mensen.'
Nico Groen geeft als voorbeeld de opkomst van tiny house communities. 'Op verschillende plekken in Nederland zie je zulke initiatieven ontstaan. Elke gemeenschap richt zich op haar eigen manier in, daarbij leren ze van elkaar, maar doordat de markt het bouwconcept oppakt, ontstaat schaalvoordeel. Dat voordeel komt uiteindelijk weer bij de communities terecht.' Zo blijft de zeggenschap lokaal, terwijl er toch kracht ontstaat door herhaling en verbinding.
Vrijheid, solidariteit en balans
Van den Berg wijst erop dat samenwerking vaak wordt uitgesloten van grote potten publiek geld. 'Op voorhand wordt bepaald wie mag meedoen, terwijl juist kleinere initiatieven veel waarde creëren. Ze handelen vanuit de dagelijkse praktijk. Daar zit de echte gebruikswaarde.' Van den Berg en Groen pleiten voor vrijheid en solidariteit: niet alles in regels en structuren vangen, maar ruimte scheppen voor samenwerking die lokaal werkt.
Daarbij plaatst Van den Berg een belangrijke kanttekening: 'We overschatten de staat, maar de staat hoeft niet weg.' Het gaat niet om een tegenstelling, maar om balans. De overheid en de markt hebben hun functie, maar ze lossen niet alles op. In het gemeenschappelijke domein – waar burgers, organisaties en ondernemingen zelf de handen ineenslaan – ontstaat de echte waarde.
De oproep van de auteurs is helder. Van den Berg: 'Voor de meeste goede dingen hoef je geen toestemming te vragen. Begin gewoon.' En ze besluit: 'Ga niet alleen moedig voorwaarts, maar durf vooral moedig zijwaarts te bewegen.'
Luister deze aflevering van de Boekenpraktijk op deze pagina of open de podcast in jouw favoriete podcastspeler, zoals Spotify, Apple Podcasts, Google Podcasts of YouTube.
Stellingen
Elke aflevering van de podcast legt host Willem van Leeuwen de gast een aantal stellingen voor. De stellingen voor Marije van den Berg en Nico Groen zijn:
- De toenemende ongelijkheid als gevolg van de inrichting van onze werkzame levenspatroon – namelijk tijd voor geld – verandert niet, omdat belangrijke instituties zoals banken ons economisch leven bepalen en niet gebaat zijn bij gelijkwaardigheid;
- Een coöperatief stelsel kan vrijheid en betrokkenheid bevorderen, maar zonder stevige randvoorwaarden leidt het snel tot ongelijkheid, fragmentatie en kwetsbaarheid.
Boekentips
Marije van den Berg tipt Publieke Dingen van Bonnie Honig: ‘Alleen al voor het citaat dat publieke dingen ons vouwen in ons burgerschap moet je dit lezen. Ze laat zien hoe publieke ruimtes ons verbinden als burgers.’ Ook tipt ze Altijd Nieuw Gedoe: ‘Dit boek laat zien dat de samenleving altijd nieuw gedoe is – en dat je daar niet bang voor moet zijn, maar juist van moet genieten. Het helpt om met een andere blik naar gemeenschapsvorming te kijken.’
Nico Groen tipt De Onzichtbare Hand van Bas van Bavel: ‘Een dikke pil die leest als een roman. Van Bavel laat zien hoe markteconomieën telkens ontsporen en hoe vraagstukken uiteindelijk weer worden opgelost in het gemeenschappelijke domein. Het maakt rustig, omdat je ziet: dit hebben we al vaker gedaan en we kunnen het opnieuw.’
OVER DE BOEKENPRAKTIJK
De Boekenpraktijk is een podcast van Managementboek. Presentator Willem van Leeuwen onderzoekt elke twee weken samen met auteurs hoe de theorie van managementboeken aansluit bij de praktijk.
Luister ook
De eerdere afleveringen met Marije van den Berg vind je hier (over Stop.) en hier (over de beleidsbubbel).