De jury van de Libris Geschiedenisprijs 2018, koos uit de vele excellente boeken, Nobel streven, het bizarre levensverhaal van ridder Jan van Brederode geschreven door historicus Frits van Oostrom als winnaar. Gelet op de shortlist (Thorbecke wil het, Koloniale oorlogen in Indonesië, De sigarenfabriek van Isay Rottenberg, en De toren van de Gouden Eeuw) moet dat geen simpele keuze zijn geweest. Maar al lezend kan ik alleen maar zeggen: wat een goed boek.
Circa 1372 geboren in de adellijke familie Van Brederode op het slot Santpoort was Jan één van vier broers. Dirk, Walraven en Willem completeerden het kwartet. Wat de familie in die dagen een fantastisch perspectief gaf voor het uitbreiden van gezag en aanzien onder andere via huwelijken. Het zou met dit kwartet geheel anders aflopen.
Van Oostrom neemt in het eerste deel van het boek de lezer mee langs de groei van de familie in de 14de eeuw. Jan zou de 7de heer van Brederode worden. (De oudste Dirk ging het klooster in.) Nederland was verdeeld in een lappendeken van landerijen en kleine en grote belanghebbenden. Jan kon met zijn huwelijk met Johanna van Abcoude een geweldige zet gedaan hebben. Ware het niet dat dit huwelijk kinderloos bleef, en Jan een enorme bruidsschuld aan zijn schoonvader moest betalen. Dit laatste brak hem, en daarna zijn broers op. Langzaam werd de familie uitgehold, stukken land verkocht en uiteindelijk zat er niets anders op dan met een truc Walraven de 8ste heer van Brederode te maken. Jan en Johanna gingen ieder het klooster in, hij in Zelem in Limburg, zij in de buurt van Utrecht. Ze zouden elkaar nog één keer zien.
In menig leven zou dit wel genoeg verhaal zijn, maar Jan bleek over vele talenten te bezitten. Veel studie in de archieven leverde Van Oostrom het bewijs dat Jan de vertaler (van het Frans naar het Nederlands) was van het middeleeuwse Somme le Roi, Des coninx summe. Na een aantal jaren kloosterleven overleed de schoonvader van Johanna en kon de erfenis (voor Johanna) betwist worden. Jan verliet het klooster en keerde terug naar het Noorden. Een trieste periode brak aan, een neefje zou alles erven en Jan restte niets anders dan zijn adellijke titel en ridderschap aan te bieden aan de hoogste bieder. Jan werd een huurling. Na ook weer diepgaand onderzoek kan Van Oostrom nagenoeg bewijzen dat Jan van Brederode het leven liet op 25 oktober 1415, tijdens de historische Slag bij Azincourt. Waarschijnlijk aan de kant van de verliezers, de Fransen.
Na al dit historisch speurwerk dat bijna als een avonturenboek leest, rond Van Oostrom de familiegeschiedenis af. Er komen nog divers Reinouds en Walraven langs. De Van Brederodes duiken in onze geschiedenis nog regelmatig op. Bevriend met de Oranjes. Het stopte in 1649 met de dood van Wolfert die jong en ongehuwd stierf. Langzaam vervielen alle landgoederen aan de Staten van Holland. Het slot zou in vlammen opgaan, en na een lange periode weer gerestaureerd worden en uiteindelijk tot een Rijksmonument bestempeld worden. Ooit het huis van één van de meest bijzondere adellijke figuren die we in onze geschiedenis kennen. Onsterfelijk vastgelegd in dit mooi geïllustreerde en bekroonde meesterwerk van Frits van Oostrom.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
