Hij vernieuwde het boekenvak met dundruk uitgaven zoals tot dat moment alleen in Duitsland gebruikelijk was. Hij richtte voor risicovolle projecten aparte BV’s op met aandeelhouders en directies. Hij zocht private investeerders en langlopende subsidietrajecten. Hij was ook zuinig en joeg menig auteur en vertaler tegen zich in het harnas.
Geert van Oorschot (1909 – 1987) was deze man die direct na de Tweede Wereldoorlog zijn uitgeverij startte en daar tot aan zijn dood bij betrokken bleef. Arjen Fortuin is de auteur van de diepgaande biografie Geert van Oorschot, uitgever over deze authentieke persoonlijkheid. Hij was de ontdekker van auteurs als W.F. Hermans, Voskuil en Gerard Reve, dichters als Jan Hanlo en Vasalis en vele vertalers kregen via hem grote en langlopende opdrachten.
Zijn grootste bedrijfsavontuur was de uitgave van het, initieel, 37-delige Russische Bibliotheek. Deze reeks was de kroon op eerdere langere reeksen van onder andere Louis Couperus, Multatuli, E. du Perron en Menno ter Braak. Met de Russische Bibliotheek kwamen de grote auteurs als Tolstoj, Tjeschow en Dostojevski integraal beschikbaar. Maar ook de dan nog in Nederland minder bekende Boelgakov, Boenin, Majakovski en Marina Tsvetajeva. Het project startte in 1953 en werd in 1982 afgerond. Vele vertalers als Charles Timmer, Karel van het Reve, Tom Eekman en Marko Fondse startten hun vertaalcarrière in deze werken.
Op zijn plaats is hier de rol van Helmut Salden te noemen. Hij was de vormgever die decennia lang zijn ‘handtekening’ zette op de fraaie uitgaven van het fonds. Boeken zonder vormgever. Ze bestaan gewoon niet. De omslag, de bladspiegel, het letterfont. Ze maken een boek.
Van Oorschot was geen makkelijke uitgever. Zijn literaire tijdschrift Tirade was de plek waar menig gevierd naoorlogs auteur debuteerde en hoopten om in het Van Oorschot fonds hun eerste roman of dichtbundel te publiceren. Gerard Reve, W.F. Hermans, Voskuil, Jeroen Brouwers debuteerden allen bij Van Oorschot. Maar gingen al heel snel weg om bij uitgevers als Querido en De Bezige Bij hun grote successen te vieren. Van Oorschot kwam met auteurs als Hermans en Reve tot rechtszaken over achterstallige betalingen en rechten.
Geert van Oorschot kende naast uitgeefsuccessen, veel persoonlijke tragedies. De grootste klappen waren de zelfmoord van zoon Guido op 19-jarige leeftijd en het overlijden van zijn tweede vrouw Hillie. Van Oorschot trok zich terug en gaf zich veelvuldig over aan alcoholgebruik.
Van Oorschot overleed in 1987 aan de gevolgen van leverkanker. Hij had de uitgeverij inmiddels overgedragen aan zijn zoon Wouter van Oorschot en Gemma Nefkens. In 2015, bij het 70-jarige bestaan van de uitgeverij, verkocht Wouter van Oorschot de uitgeverij aan Boekhandel Atheneum en een vijftal investeerders.
De uitgeverij (www.vanoorschot.nl) is nog steeds springlevend. Nieuwe debutanten, frisse poëzie, hervertaling van de Homerus Odysseia door Imme Dros. Onlangs verscheen een nieuw deel in de immer uitdijende Russische Bibliotheek, ruim vijftig delen, Dokter Zjivago van Boris Pasternak in een nieuwe vertaling van Aai Prins.
Met de publicatie van Geert van Oorschot, uitgever krijgt de markante man een verdiend ‘standbeeld’.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
