Plantijn leefde van 1520 tot 1589. Aandacht voor dit boek op deze pagina is gerechtvaardigd. Het gaat om het geschreven en gedrukte woord. Plantijn was een uitzonderlijk ondernemer met moderne technieken en de tijden waarin hij leefde waren roerig en vergelijkbaar met de onze. Opgeleid als boekbinder trok Plantijn van Parijs naar Antwerpen om zijn geluk als boekdrukker te beproeven. Boekdrukken was een relatief nieuw vak met veel kosten (apparatuur, papier en drukinkt en personeel) en grote risico’s (geen verkoop).
Plantijn was een economisch vluchteling. Hij verliet Parijs omdat daar geen ruimte was voor nog meer boekbinders en -drukkers. In Antwerpen maakte hij de grootste boekdrukkerij van het Westen met honderden titels en indrukwekkende internationale klanten. Plantijn had investeerders en moest twee keer stoppen. Plantijn leefde in roerige tijden: de oorlog van Willem van Oranje met de Spaanse koning. Als gelovig katholiek en klant van de Spaanse Kroon kwam hij regelmatig in conflict met de christelijke revolutie. Tijdens de Spaanse furie van 1576 waarbij Antwerpen door Spaanse troepen werd geplunderd wist hij en zijn gezin het vege lijf te redden door zijn spullen te verkopen. Hij moest na 1576 zijn drukkerij weer vanaf de grond opbouwen. Een schoonzoon van Plantijn startte een vestiging in Leiden. Dit kon omdat deze geen katholiek was.
Plantijn is niet uit Antwerpen en de Zuidelijke Nederlanden vertrokken. Veel van zijn Hugenotische , Katholieke en Calvinistische vrienden wel. Zij emigreerden en vestigden zich in Leiden, Den Haag en Amsterdam en namen kennis, geld en contacten mee die Nederland hielpen tijdens de Gouden Eeuw.
Drukker Plantijn ondernam voor zijn tijd enorme drukker- en uitgeefprojecten. Uit zijn drukkerij De Gulden Passer kwam onder andere het eerste Nederlandse Woordenboek, de Polyglot, een duizenden pagina’s tellende uitgave met zes vertalingen van de Bijbel en de Maritieme Atlas van Lucas Waghenaer. Allen redactionele en drukkers hoogstandjes. Het is fascinerend om te lezen wat er logistiek en organisatorisch bij kwam kijken om deze producties mogelijk te maken. Plantijn was eigenaar van een grote collectie letterfonten, ijzeren verzamelingen druklettermallen waarmee hij zijn handel beschermde. Een vroege vorm van copy right protectie.
De tijden van Plantijn en de onze verschillen niet zo veel. Ondernemen is in deze tijden een grote uitdaging en immigratie is aan de orde van de dag. Laten we leren van deze al bijna 500 jarige geschiedenis en welke vruchten geplukt kunnen worden. In Antwerpen is een deel van de drukkerij nog te bezichtigen in het Museum Plantin Moretus. De collectie omvat een grote bibliotheek en de twee oudste bewaard gebleven drukpersen ter wereld.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.
