In haar boek laat Dehue zien hoe wetenschappelijk onderzoek de werkelijkheid eerder vormgeeft dan haar ontdekt (reificeren genoemd). Neem ADHD, het onderwerp van het boek. Wetenschappers definieerden de eigenschappen (druk, impulsief, moeite met concentreren) als een stoornis, waarna niet veel later deze stoornis werd gezien als de oorzaak van de eigenschap. Iemand is druk of kan zich moeilijk concentreren omdat hij ADHD heeft. Daarmee is ADHD iets op zichzelf geworden. Iets dat een percentage van de bevolking ‘treft’, ‘zich kan uiten’ in andere eigenschappen of kan ‘toeslaan’ op latere leeftijd.
Tegenwoordig hebben we ook het brein om een stoornis in te verankeren. Zo schrijft Dehue: ‘Net zoals degenen die ons vroeger wisten wijs te maken dat ze in onze ziel kunnen kijken, kunnen hersenonderzoekers dingen over ons vertellen die onweerlegbaar lijken, omdat het is alsof zij toegang hebben tot de echte onmiskenbare waarheid.’ Ze geeft een voorbeeld van een groep Britse onderzoekers die claimden dat ze met een fMRI-scanner in vijftien minuten kunnen vertellen of iemand aan ‘verborgen autisme’ lijdt. ‘Daarmee dichtten zij de fMRI-scanner – en vooral zichzelf – meer autoriteit toe dan de DSM die als voorwaarde voor de diagnose autisme stelt dat er een merkbaar gebrek aan sociale vaardigheden moet zijn.’
De manier waarop sommige hersenonderzoekers hun data presenteren als de enige juiste weergave van de werkelijkheid, doet denken aan de manier waarop enkele onderzoekers en marketeers neuromarketing verkopen. Neuromarketing is gebaseerd op het keiharde hersenonderzoek, in plaats van het zachte ‘gekwebbel’ uit vragenlijsten, stellen ze. ‘Het is niet juist om harde tegenover zachte wetenschappen te stellen,’ schrijft Dehue, ‘want alle wetenschappen zijn "zacht" in die zin dat er op talloze vlakken menselijke beslissingen mee zijn gemoeid. Als er daarna een laag cijfers en berekeningen overheen komt, maakt deze die beslissingen niet harder maar onttrekt hij ze aan het zicht.’
Zijn die beslissingen in academische onderzoeken al aan het zicht onttrokken, bij neuromarketing onderzoeken worden ze zelfs afgeschermd. Onder het mom van ‘bedrijfsgeheim’ weigeren bedrijven als Neurensics hun data en methodes openbaar te maken. We moeten de onderzoekers maar vertrouwen op hun academische reputatie en kunnen alleen hopen dat de uitspraken die ze doen en de hersenplaatjes die ze laten zien gebaseerd zijn op goed, solide onderzoek. De voortekenen zijn soms niet best. Zo deed Victor Lamme, hoogleraar cognitieve neurowetenschappen en oprichter van Neurensics onlangs de volgende megalomane uitspraak in Vrij Nederland: ‘We weten precies hoe verliefde hersenen eruit zien, kunnen zien wat iemand droomt, zien of comapatiënten nog gedachten hebben en met honderd procent zekerheid zeggen of iemand pedoseksueel is.’
‘Wie anderen kan doen geloven namens de Werkelijkheid te spreken, krijgt bijna net zoveel gelijk aan zijn zijde als wie mensen kan doen geloven dat hij spreekt namens God,’ schrijft Dehue in haar boek. Bij neuromarketing lijkt het daar soms wel op, inderdaad.
