Een maand was Wallraff werknemer bij de broodfabriek Weinzheimer in Rheinland-Pfalz, nu met valse haren en een klein opgeplakt snorretje: achter de lopende band voorgepakte broodjes inpakken, verzamelen en oprapen. In zijn reportage beschrijft hij hoe slecht en gevaarlijk de arbeidsomstandigheden zijn en hoe beroerd de hygiëne is. Brandwonden, werken in de ijzige kou en afgebekt worden waren de normale gang van zaken bij deze intimiderende superkapitalist. Toen Wallraff als werkkleding alleen een broek en t-shirt kreeg en hij tegen de cheffin zei dat zoiets toch veel te koud was, kreeg hij als antwoord: dan moet je maar harder werken. En de werknemers die een soort ondernemingsraad wilden oprichten, werden uiteindelijk onder valse voorwendselen ontslagen. De broodbakfabriek betaalt met de feestdagen niet door, wat ook in Duitsland tegen de wet is, en wie daarover amok maakt weet één ding zeker: dat hij zijn baan kwijt is.
Lidl domineert toeleverancier Weinzheimer volledig en zet deze onder heftige druk opdat het maximale uit de werknemers wordt geperst. Het gevolg: achterlijke kapitalistische toestanden, die je dacht achter je te hebben, maar die in ons naburig land weer aanwezig zijn. Inmiddels behoort zo’n twintig procent van de Duitse werknemers tot de onderklasse van Duitsland: flexibele baantjes, slechte betaling of onderbetaling en bejegening. Niet voor niets spreekt Wallraff over derde wereldtoestanden in Duitsland. En we hoeven beslist niet optimistisch te zijn over al die andere toeleveranciers van Lidl in China, India en Roemenië.
Het Superkapitalisme is niets en niemand ontziend. Dat laat Wallraff weer eens zien. Het hele concept van de globale, vrije markt waar ondernemers en werknemers elkaar ontmoeten en tot een ruil komen, klinkt prachtig en idyllisch en is dat ook zolang de machtsverhoudingen in balans zijn. Wanneer die echter ten gunste van ondernemers doorslaan, ben je als werknemer in de aap gelogeerd. De Lidl-case toont opnieuw aan dat de neoliberale agenda van de afgelopen vijftien jaar failliet is. Een gezond kapitalistisch stelsel gedijt alleen goed wanneer dit getemd wordt door assertieve werknemers, stekelige consumenten, krachtige belangenorganisaties en een aanwezige en regulerende staat.
Ik citeer met instemming het slot van Wallraff’s artikel: "Lidl diktiert Weinzheimer die Preise und trägt damit Verantwortung dafür, wie Menschen dort arbeiten müssen. Solange die Arbeiterrechte dort systematisch verletzt werden, zollten die Kunden Lidl und seine dürftigen Brötchen boykottieren."
Het sociaal-liberale weekblad Die Zeit, altijd een groot aanhanger van het hoor- en wederhoorprincipe, heeft de eigenaar van de broodfabriek, Westerhorstmann, gevraagd om voor de publicatie te reageren op de bevindingen van Wallraff. Dat heeft hij ondanks toezeggingen niet gedaan.
Over Joep Schrijvers
Joep Schrijvers doet onderzoek naar westerse advies- en lesboeken voor vorsten, bestuurders en managers van Homerus tot Covey. Hij is schrijver van succesvolle, kritische boeken en artikelen over management, mens en maatschappij.
