Vanwaar die boosheid?
Het is toch niet te geloven dat je alleen systemen en bonussen de schuld geeft. Daar zitten mensen achter. Neem iemand als Michael Tilmant (ING). Prima als iemand met een uniek talent vier miljoen verdient. Maar het is van de gekke als ING op de klippen loopt en meneer zich ziek meldt omdat hij de problemen niet op kan lossen. Hij is nu wel topman bij BNP Paribas. Rijkman Groenink heeft in zeven jaar tijd een bank met twee eeuwen geschiedenis om zeep geholpen. Greenspan heeft door zijn rentebeleid de hele boel laten ontploffen. Maar niemand wordt aangepakt. Alleen Madoff zit vast. Greenspan kwam niet verder dan ‘ik heb wat over het hoofd gezien’. Greenspan was God in zijn dagen. Voor God is het toch lastig iets over het hoofd te zien, lijkt me. Ik vind het echt een schande dat ze er zo mee wegkomen.
Als de commissie De Wit dit boek had gelezen, was er helemaal geen parlementair onderzoek nodig geweest. De schuldigen worden hapklaar opgediend.
Ik heb me verbaasd over het gebrek aan kennis van die commissieleden. Wie vier boeken over de crisis had gelezen, had betere vragen gesteld. Juridisch weet ik niet eens of je de daders van de kredietcrisis kunt veroordelen, moreel mag dat zeker wel. De schuldigen hadden zichzelf moeten berechten door op te stappen. Wie de opperhoofdschuldige is? Greenspan. Geen twijfel. Zijn rentebeleid heeft de dominostenen in werking gezet. In Nederland vind ik Wellink hoofdschuldig. Hij moest - nu hij na het guldentijdperk niets meer over de euro te zeggen had - drie dingen in de gaten houden. De gezondheid van het bankenstelsel, de garantie op spaartegoeden en de vastheid van de pensioenen. Op alle drie de punten heeft hij gefaald. Dan moet je weg vind ik. Kok is ook hypocriet. Zowel bij Shell als ING is hij akkoord gegaan met megasalarissen. Ik heb er ook nog aan gedacht om Zalm en Bos op te voeren als daders, maar ik merkte dat ik mezelf begon te herhalen in het boek. De keuze van de negen is - los van de hoofdschuldigen - deels arbitrair. Ik had er ook 25 kunnen noemen.
De consument wordt niet als dader aangemerkt. De hebberigheid van de consument maakt hen toch ook minimaal tot meeloper?
Dat is ook zo. Menigeen heeft de overwaarde van het huis opgenomen om zo nog meer te verdienen. Ook economen zijn schuldig. Zij hebben ook geen flauw idee gehad - mijzelf incluis - wat er te wachten stond. In zekere zin is er een failliet van economen, alleen zingen ze nog steeds geen toontje lager. De journalistiek is ook schuldig. Er is geen journalist die de moeite heeft genomen door te vragen en kritische vragen te stellen toen het allemaal niet op kon op de beurs. De politiek is ook schuldig. Die debatteren zich gek, maar niemand die reflecteert en zegt: ik weet ook niet hoe Nederland er over tien jaar uitziet. Politici presenteren - zeker in campagnetijd - alles als waarheid. Maar de benoemde mensen in het boek zijn toch hoofdschuldig omdat zij het allemaal hebben gefaciliteerd. De consument heeft het niet verzonnen. Die heeft zich mee laten slepen.
De ‘big nine’ in je boek zijn: Greenspan, Fuld, Cassano, Kok,Tilmant, Madoff, Wellink, Groenink, Lippens. Wie zijn - indachtig de titel - daders en wie meelopers?
Ik maak daar geen expliciete keuze in. Dat is aan de lezer. Greenspan is op wereldschaal ongetwijfeld meer dader dan Wellink, maar voor de Nederlandse situatie vind ik Wellink zeker een dader.
Andere dader die je zou kunnen noemen is misschien G.W. Bush. Er is een theorie dat Greenspan de rente laag moest houden om de oorlog tegen Irak te kunnen financieren. Zo kon Bush immers goedkoop geld lenen. Dat zou een verklaring kunnen zijn.
Ik heb dat spoor niet bewandeld omdat ik die theorie niet onderzocht heb. Ik heb me bij de feiten rond Greenspan gehouden die ik ken. Die zijn al erg genoeg. Anderzijds zou die theorie best kunnen kloppen. Ik typeer Greenspan als een leuke pianospelende ultra rechtse meneer. Dat is Bush ook. Het kan best zijn dat Greenspan banden had met het Witte Huis.
De meeste daders en meelopers lopen nog vrij rond. Maak toch niet uit, de crisis is toch bijna voorbij?
Ik geloof daar niets van. Kijk eens naar het zakelijk onroerend goed dat leegstaat. Als banken dat geleende geld voor de panden terug gaan vragen en klanten kunnen dat niet betalen, heb je een nieuwe bubbel. Nu als staat negentien procent van de panden leeg. Wat denk je dat er in Den Haag gebeurt als de overheid besluit van veertien naar negen ministeries te gaan? Dan staat er heel veel leeg in Den Haag. Een land als Spanje bleef tot op heden gespaard, maar ook daar lijkt de ravage nu groot aan het worden. Overheden moeten drie tot vijf procent op het nationaal inkomen bezuinigen. We zijn nog lang niet van de ellende af is mijn voorspelling. Reden te meer om de echte daders aan te wijzen.
Die boosheid waarmee het boek is geschreven. Waarom is het voor u zo belangrijk dat daders verantwoording afleggen?
Ik hoef ze niet allemaal achter slot en grendel. Dat is het doel niet. Maar de daders en meelopers hebben het gewoon niet goed gedaan. En daar moeten ze vind ik verantwoording over afleggen. Hoe? Na het afschaffen van de apartheid in Zuid Afrika zag dat land in dat het ondoenlijk was iedereen te berechten. Maar wie erkende fout te zijn geweest, ging vrijuit. Dat lijkt me hier ook een mooi proces. Dan wordt in ieder geval duidelijk aan wie we deze ellende te danken hebben.
