Het is al weer jaren geleden. Ik was lid van een ondernemingsraad en schrok me een hoedje toen onze gesprekspartner, een divisiehoofd, zonder blikken of blozen verklaarde: ‘Och met veranderingen in de organisatie is het heel simpel. Vergelijk medewerkers met een zak met stenen. Je schudt een tijdje en dan zie je vanzelf wel wie er bovenkomen.’
Ik was destijds diep verontwaardigd. Hoe kon iemand op deze manier over mensen spreken? Nu, jaren later, vermoed ik dat deze manager geen kwade bedoelingen had. Hij had gewoon last van een blinde vlek in zijn denkwereld. Het is kennelijk de stijl van sommige managers om uitsluitend in structuren en macht te denken. Daarbij verliezen ze de menselijke aspecten totaal uit het oog.
Een pregnant voorbeeld hoe deze denkwijze rampen kan veroorzaken, is de soap die Ajax heet. Aan de ene kant heb je Steven ten Have & kompanen. Ten Have is verandermanager en lijkt uitsluitend oog te hebben voor structuren en het spel om de macht. Normaal speelt hij de rol van adviseur. Maar nu staat hij in het middelpunt van de macht. Hij mag het eindelijk eens helemaal zelf doen. Het is die machtspositie die hij kennelijk niet graag opgeeft. Alles natuurlijk ten faveure van dat ene goede doel: het clubbelang.
Aan de andere kant heb je de praktijkmensen. De voetbaldieren die gewoon het spelletje naar een hoger niveau willen tillen. Nadat hem was verzocht op te stappen, beweerde Ten Have doodleuk dat ‘de club bestuurlijk op koers lag, daar was kei- en keihard aan gewerkt door verstandige mensen met een enorme betrokkenheid bij de gehele club’. Welke koers? Of bedoelde hij ramkoers? Verstandig? En o ja, Van Gaal en Cruijff hebben dezelfde voetbalvisie. Dus die twee passen prima bij elkaar.
Ten Have ziet daarbij enkele pietluttige details over het hoofd: Van Gaal zet het collectief centraal en Cruijff het individu. Een kniesoor die daar op let. Bovendien kunnen die twee elkaars bloed wel drinken. Ik bedoel maar: wanneer je zo druk bezig bent met de grote lijn, zie je dat soort futiliteiten gemakkelijk over het hoofd.
Of je veronderstelt dat het probleempje zichzelf vroeg of laat wel oplost. Want Cruijff is niet alleen de grote verlosser, maar ook de eeuwige wegloper. En hij speelt het vergaderspel ook al zo beroerd. Die lispelaar spreekt een merkwaardig soort Nederlands. Wat moet je nou met ‘je gaat het pas zien als je het doorheb?’ Niets toch? Die man is typisch geen bestuurder. ‘Als je geen mobieltje heb, dan moet je ook niet gek opkijken als wij zonder jou verder gaan’, moet Ten Have gedacht hebben.
Je kunt de dingen bestuurlijk lekker voor elkaar hebben, maar als degenen die het moeten uitvoeren het niet zien zitten, heb je toch een probleem lijkt me zo. Ajax is hier slechts een triest voorbeeld van. Je ziet op veel meer plaatsen het verschil tussen managers die druk bezig zijn met structuren, en medewerkers die gewoon lekker hun werk willen doen. Maar meestal ligt de vuile was niet zo openlijk op straat.
En de meeste hotemetoten hebben ook geen tegenstander van het formaat Cruijff. Cruijff kan namelijk prima communiceren zonder smartphone. Hij doet het gewoon via de iPod van zijn vrouw. Trouwens, hij hoeft helemaal niks te zeggen. Tenslotte begrijpen zijn voetbaldieren precies wat hij bedoelt. Maar dat zijn dan ook geen managers.
