Weinigen hebben een goed woord over voor wespen. We houden van bijen. Wespen zijn vervelende beesten die op onze waterijsjes en bier afkomen. Ze zijn brutaal en ze steken. Seirian Sumner vindt het spijtig dat mensen zo over wespen denken. Wespensoorten kennen een enorm grote variëteit en leven al miljoenen jaren op aarde. Ze hebben allerlei bijzondere vermogens die onze geliefde honingbij ver te boven gaan.  

Als je de klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit echt op je in laat werken, dan slaat de angst je om het hart. De gletsjers in de Alpen gaan verdwijnen, hele gebieden veranderen in woestijnen, en we verliezen onze natuurrijkdom.  

‘Ik zou willen dat iedereen die in engelen gelooft, ook in insecten gelooft’, zo begint Jay Griffiths haar essaybundel vol verhalen die oproepen tot wederkerige liefde voor de poëtische en wulpse aarde. Maar Griffiths schreeuwt ook van woede en ontstentenis over de brutaliteit waarmee we het leven op aarde uitroeien en komende generaties van een toekomst beroven.  

De wereld is een groot geschenk. We krijgen zo veel van de natuur. Vooral planten zijn enorm genereus met hun bloemen, vruchten en hout. Als je iets krijgt, wil je iets terug doen. Zo ontstaan wederkerige relaties en een duurzame geschenkeconomie.

Wie ben ik? Waar ben ik? Wat ben ik? En waartoe ben ik op aarde? Deze grote vragen stelt Jeremy Lent zichzelf om een nieuw perspectief te schetsen, dat westerse, oosterse en inheemse wijsheden combineert. Hij presenteert een geïntegreerde en symbiotische kijk op het bestaan, dat in verbinding staat met al het leven op aarde.

De overweldigende rekenkracht van computers wordt vaak genoeg aangegrepen als argument dat kunstmatige intelligentie ons mensen zal overtreffen en menselijke vermogens op veel vlakken overbodig zullen worden. Niets is minder waar. De kracht van het menselijk denken zit in ons vermogen om voorstellingen van de wereld te maken. Wij kunnen verzinnen, generaliseren en uitleggen. Het boek ‘Framers’ legt uit hoe wij met dit vermogen de wereld veranderen. 

Als het goed gaat met bedrijven, dan gaat het goed met de economie. Toch? Dat blijkt dus niet zo te zijn. Econoom Jan Eeckhout legt in ‘De winstparadox’ uit wat het probleem is met supergrote bedrijven en wat hun impact is op de gehele samenleving.

Ooit leefden mensen in kleine groepen als jagers-verzamelaars. Tot de ontdekking van landbouw waarna mensen zich begonnen te vestigen in grotere verbanden. Dit leidde tot een complexere samenleving met een verdeling van arbeid en macht. De boodschap is dat vooruitgang altijd ten koste gaat van vrijheid en gelijkheid. Maar klopt dit vaak vertelde verhaal wel? David Graeber en David Wengrow blazen deze mythe op met zeer gedegen onderzoek.

Het gaat behoorlijk slecht met de natuur en de biodiversiteit in de wereld. De achteruitgang is duizelingwekkend. Maar voor somberen is geen tijd. De Vlaamse natuur- en milieubeschermer Ignace Schops heeft laten zien hoe het wel kan. Zijn (re) connection model zet in op nieuwe verbinding van de maatschappij met de natuur en het landschap.

In onze menselijke cultuur en in ons eigen leven maken we gebruik van allerlei planten met psychoactieve stoffen. Cafeïne, om maar eens een stof te noemen. Michael Pollan heeft als schrijver en tuinliefhebber op geheel eigen wijze onze relatie met drie van deze stoffen onderzocht, opium, cafeïne en mescaline.  

In tijden van klimaatverandering worden we gedwongen om op een andere manier naar de aarde te kijken. Filosoof Vincent Blok heeft een nieuw perspectief ontwikkeld op onze zorg voor de aarde. Niet langer antropocentrisch, maar eco-centrisch.  

Een veelgenoemde trend van de afgelopen jaren is de aandacht voor het verschijnsel burn-out. Steeds meer mensen zouden hierdoor zijn getroffen. In onze hyper-competitieve samenleving staan we altijd aan, online en offline. Niet gek dat we hierdoor massaal opbranden....

Meer plezier in het leven? Dat hoeft toch niet zo ingewikkeld te zijn, zou je denken. Catherine Price houdt ons een spiegel voor. Doordat we zo zijn vergroeid met onze schermen, neigen we vaak naar fake fun, grappige dingen op sociale media of verslavend entertainment.  

Nepnieuws, complottheorieën en ‘post-waarheids’-rethoriek. Wie het nieuws van de afgelopen tijd volgt, zou kunnen denken dat het slecht is gesteld met onze vermogens tot rationeel denken. Steven Pinker kan zich niet verzoenen met de cynische kijk op het menselijke brein.  

Hoeveel jaar hebben we nog om onze hele mondiale economie klimaatneutraal en duurzaam te maken? Volgens het IPCC hebben we misschien nog maar tot 2030 om onze emissies drastisch te reduceren en onder de 1,5 graad opwarming te blijven om onze planeet leefbaar te houden. 

Ons brein wordt vaak vergeleken met een computer. Ons brein als informatieverwerkende machine. Anderen zien ons brein als een spier die je kunt trainen om cognitief fit te blijven. Annie Murphy Paul vindt beide metaforen te sterk gefocust op het individu. Alsof ons brein in totaal isolement leert en informatie zou verwerken. 

Onze kans om de klimaatverandering te beperken en de planeet leefbaar te houden dreigt te vervliegen. We zouden nog maar tot 2030 hebben en dan alles uit de kast moeten halen. De uitkomsten van de klimaattop in Glasgow tonen iets van daadkracht, maar of het voldoende is?

Robots, slimme systemen en kunstmatige intelligentie brengen ons in een heel nieuw tijdperk van technologische expansie. Maar onder de motorkap en achter de deuren van kunstmatige intelligentie speelt veel meer, lezen we in The Atlas of AI van Kate Crawford.

Onze hersenen blijken een grote blinde vlek te hebben. We willen graag meer, we voegen graag iets toe. De kunst van het weglaten, de kansen van minder, zien we doorgaans over het hoofd. Dat is de bron van allerlei problemen.

 Psychiater Victoria O’Keane onderzoekt de bijzondere werking van ons geheugen aan de hand van haar patiënten, die haar laten zien hoe onze hersenen ons voor de gek kunnen houden. Ze schrijft erover in De geheugenfabriek.