Deel 4 van 'De verandermanagementbox' gaat in op het krachtenveld van verandermanagement en het leren van het spelen van het veranderingsspel. Binnen veranderingen heb je tenslotte te maken met diverse invloeden, spelers en geschreven en ongeschreven spelregels. Dit is de laatste aflevering in het kader van verkennen en diagnosticeren binnen deze verandermanagementbox. Deze theoretische aflevering geeft vooral de verschillen tussen project- en procesmanagement duidelijk weer.

Deel 2 in de 'Verandermanagementbox' is samengesteld door Miel Otto, emeritus hoogleraar besturing van veranderingsprocessen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Dit deel van de luisterbox staat in het teken van de eerste stap in elk veranderproces: 'verkennen wat gaande is oftewel diagnosticeren'. De tekst van 'Verkennen wat er gaande is' wordt voorgedragen door Ben Maasdam, plezierig aangevuld met de stem van Marjon Keller. De cd biedt de luisteraar een theoretisch kader rondom het gehele proces van 'verkennen'. De les die absoluut naar voren komt uit dit deel, is dat we pluriform moeten kijken naar organisaties, dat is de kunst van het waarnemen.

Deel 1 in de Verandermanagementbox staat bol van alles wat met veranderprocessen te maken heeft. Degelijke en leerzame informatie op het gebied van verandermanagement is zeker terug te vinden op deze luister-cd van Jaap Boonstra. Maar echt verrassend is de cd in mijn optiek niet. De insteek van deze luister cd is vooral theoretisch van aard, waardoor het luisteren naar deze cd, ook al zijn het maar zeventig minuten, intensief en vermoeiend kan zijn. Deze eerste cd van de Verandermanagementbox wordt voorgedragen door Ben Maasdam; op de volgende delen van de verandermanagement box wordt de tekst voorgedragen door twee personen, waardoor de cd prettiger wordt om naar te luisteren.

'Veranderdiagnose' is mooi vorm gegeven en prachtig uitgevoerd, waardoor de schilderijen, de filmfragmenten en de gedichten die hij bij de diagnose gebruikt goed tot hun recht komen. Bovendien bevat het een paar zinnen die beklijven. Ik noem er twee. 'Want wie anderen in beweging wil krijgen, zal moeten uitgaan van hun beleving van de werkelijkheid.'  'Het maakt het verschil begrijpelijk tussen de fanatieke dertigers die door confronteren en afrekenen willen leidinggeven aan laid-back vijftigers die de relativiteit van de bovenstroom hebben ingezien en de waarde van de onderstroom beter aanvoelen.' 

Waarom zouden managers en adviseurs altijd moeten denken vanuit het perspectief dat verandering beter is voor een organisatie? Vanzelfsprekendheden over verandering gaan op de helling in het boek 'Onveranderbaarheid van organisaties' van Leike van Oss en Jaap van 't Hek. Van Oss en Van 't Hek zijn aanhangers van het sociaalconstructivisme van Karl Weick en de Nederlandse vertegenwoordigers Thijs Homan en Wim de Moor. In de vele sprekende cases klinkt hun advies en interim-managementervaring van organisatievragen.nl door. Hun benadering van vraagstukken blijkt uit de keuze voor een variëteit aan beelden en analoge perspectieven op onveranderbaarheid. Dit spreekt ook uit de fraaie intermezzo's door toppers uit diverse gebieden: taalkunde, neurologie, woningbouw, sociologie, biologie, filosofie en archeologie.

De illusie dat je als manager of adviseur beoogde veranderingen bereikt door er hard op te sturen en goed te plannen, viert hoogtij. Het aantal publicaties over geplande veranderingen groeit de laatste jaren enorm en voedt daarmee deze illusie.

De boodschap van 'Slow Change' met als ondertitel 'versneller van sociale innovatie' van Frank Verschuur is dat managers beter moeten leren begrijpen wat de wezenlijke problemen in de organisatie zijn. Daarbij gaat het vooral om problemen in het gedrag van medewerkers als gevolg van blokkades in de organisatiestructuur.

Menige directeur en manager piekert er wel eens over: Hoe zorg ik ervoor dat ingezette veranderingen daadwerkelijk verankerd blijven in de organisatie? Een pittig en best lastig vraagstuk. Waar organisatieadviseurs en interim-managers veranderingsprocessen begeleiden, ligt de uiteindelijke verantwoordelijkheid toch echt bij de directie of het management van de organisatie zelf.

Veranderdiagnose van Rob van Es is een mooi boek. En dat niet alleen omdat het er zoveel beter uitziet dan de meeste andere boeken die over dit onderwerp – verandermanagement – worden geschreven.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: dit is bij verre het meest verfrissende managementboek dat ik dit jaar, ja misschien in jaren, heb gelezen. Met talloze referenties aan schilderkunst, film en poëzie probeert de organisatiefilosoof Rob van Es de lezer te overtuigen van het nut van een diepgaande en omvattende organisatiediagnose.

Het boek 'Onze ijsberg smelt' van John Kotter en Holger Rathgeber gaat over een kolonie van 286 pinguïns. Op een dag wordt door een pinguïn, genaamd Fred, ontdekt dat de ijsberg waarop zij leven aan het smelten is. In eerste instantie krijgt Fred weinig gehoor van de overige pinguïns uit zijn kolonie, behalve van Alice, lid van de Leiderschapsraad. Samen proberen ze de Leiderschapsraad te overtuigen van het gevaar en de urgentie. Dit heeft heel wat voeten in aarde, aangezien er een aantal pinguïns tegen is, waaronder de pinguïn Nee-nee. Een fabels met heel herkenbare personages!

Veranderingen zijn er dagelijks. We maken ze allemaal mee. Bewust of onbewust. Grote veranderingen, ingrijpende veranderingen maar ook kleine veranderingen kunnen soms ingrijpende gevolgen hebben. Afhankelijk van de positie die u inneemt (leidinggevende, projectmanager of adviseur), krijgt u op enig moment te maken met veranderprocessen in organisaties, privé of bij uw hobby. Management van veranderingen heeft daarom veel belangstelling van leidinggevenden en managers.

Veranderingen zijn er dagelijks. We maken ze allemaal mee. Bewust of onbewust. Grote veranderingen, ingrijpende veranderingen maar ook kleine veranderingen kunnen soms ingrijpende gevolgen hebben. Afhankelijk van de positie die u inneemt (leidinggevende, projectmanager of adviseur), krijgt u op enig moment te maken met veranderprocessen in organisaties, privé of bij uw hobby. Management van veranderingen heeft daarom veel belangstelling van leidinggevenden en managers.

'Waarom organisatieveranderingen slagen of falen.' Enigszins bedenkelijk kijk naar het boekje, A5-formaat, nog geen centimeter dik inclusief harde kaft. Niet gek, denk ik positief, een antwoord op een dergelijke vraag zó compact weergegeven? Ik krijg er zin in en stort me in het boek. 'Betrokkenheid als sleutel' blijkt uit drie delen te bestaan.

Joop Vorst is interim-manager en schreef een boek over zijn eigen vak. Geen page turner, maar wel een prachtige demystificatie van de beroepsgroep.

H