Leiderschap is volgens Gabriël Anthonio, voorzitter raad van bestuur Verslavingszorg Noord Nederland, vooral co-creëren. ‘Het is een illusie dat we op alles grip kunnen hebben als leider.' Anthonio is één van de sprekers op het jaarcongres Psychologie van Leiderschap. Zelf vond hij leiderschapsinspiratie bij zijn opa en zijn meervoudig gehandicapte zoon. ‘Vaak zijn we vooringenomen en vullen we plaatjes in. Echt leiderschap zit in contact.'

Er zijn veel begaafde mensen met briljante ideeën die hun verhaal niet goed over de bühne weten te brengen. Dat is een doorn in het oog van Pacelle van Goethem. Zij onderzocht wat overtuigende mensen precies doen wat hen zo overtuigend maakt. Dat wil zij geven aan de mensen met de goede ideeën: de leiders en de creatievelingen die wel inhoud hebben maar nog geen charisma. Want je kunt natuurlijk genoegen nemen met een plek in de schaduw. Maar waarom zou je dat doen?

Over teameffectiviteit is in de loop der jaren veel geschreven. Over teamontwikkelingsfasen, teamrollen, (agile) teamcoaching, probleemteams en natuurlijk ook over werken met virtuele teams. Want die komen er steeds meer. Maar over hoe je zorgt voor de juiste teamcultuur lees je veel minder; met zo veel woorden althans. Alleen dat al maakt het verschijnen van Teamability (‘Zo vorm je extreem gemotiveerde teams’) van Roderick Göttgens vermeldenswaardig. Een tweede opmerkelijk feit: de auteur vertelt zijn verhaal tegen de achtergrond van hoe bij het Korps Commandotroepen aan de juiste teammentaliteit wordt gewerkt.

Teams, groepen en netwerken zijn volgens Peter Senge een belangrijk medium om organisaties tot ontwikkeling te brengen. Alleen wanneer teams kunnen leren, kunnen organisaties leren. Die opvatting is ook terug te vinden in het boek High Impact Teaming (‘Bewust, effectief, efficiënt samenwerken’) van Stefan Decuyper, Elisabeth Raes & Anne Boon. Alle drie gepromoveerd op het gebied van teamleren, teamontwikkeling en menselijke interactie. Op basis van jarenlange werkervaring en wetenschappelijk onderzoek ontwikkelden zij een model voor ‘high impact teaming’. Ofwel: waartoe teamleren kan leiden.

Hoogleraar en oud-Denker des Vaderlands René ten Bos is filosoof, en geen managementcoach. Over leiderschap heeft hij dan ook een anti-psychologische opvatting. "Ik geloof niet dat leiderschap gezocht moet worden in specifieke eigenschappen van mensen. Het is een vorm van hoe mensen met elkaar omgaan." De taak van de leider is het vooral te morrelen aan regels om verandering te organiseren, vindt hij. En trouwens, het is hoog tijd om af te rekenen met bijgelovige leiderschapstheorieën.

Management moet weer met beide benen op de grond komen, zegt Henry Mintzberg in Bedtime Stories for Managers. In zijn twintigste boek waarschuwt de Canadese hoogleraar onder meer tegen het kortetermijnsdenken van narcistische leiders. ‘Topbestuurders moeten het ingeramd krijgen dat wat ze doen beschamend is.’