Onze samenleving is ingrijpend veranderd, want allerlei mogelijkheden die nog achter de horizon verscholen lagen, kwamen opeens dichterbij. In nog geen jaar hebben we met zijn allen een mega-maatschappelijk-innovatieproject doorgevoerd.
Dynamiek
De maatschappij van jong tot oud maakte zo een kwantumsprong bij de adaptie van nieuwe vormen van logistiek, winkelen, werken en leren. Die dynamiek heeft zich ook ruimschots uitbetaald: we weten inmiddels door onderzoek dat beter gemanagede ondernemingen zowel minder last van coronaproblemen hadden alsook beter in staat waren om de mogelijkheden van de corona-uitdagingen winstgevend uit te nutten. In de beeldvorming stonden de lockdown-sectoren op de eerste rij, maar voor de toekomst zijn vooral de successen van de coronagroeisectoren belangrijk: bij De volgende pandemie moeten we ons concentreren op wat nog wel veilig mogelijk is. Die beeldvorming is nu scheef geweest, want de groeisectoren waren voor de coronauitbraak al tweemaal zo belangrijk voor onze economie als de lockdown-sectoren, maar je hoorde er zelden iets over.
Coronasteun
Er valt bitter weinig te leren van de bedrijven die steun aanvroegen en bleven aanvragen. We weten dat coronasteun buiten de horeca en het personentransport in de helft van de gevallen is terecht gekomen bij bedrijven die geen coronaproblemen hadden maar om andere redenen al op omvallen stonden. We weten dankzij berekeningen van het CPB dat zonder het Nederlandse steunpakket er 65.000 tot 180.000 banen verloren zouden zijn gegaan. Dat lijkt een prima resultaat tot je je realiseert dat daarmee 30 miljard euro gemoeid was, dus gemiddeld 160.000 tot 450.000 euro per geredde baan. In termen van economische groep was de bijdrage 0,6% in het jaar 2020. Het steunpakket deed dus ook hier wat het moest doen, maar wederom tegen een ongekend hoge prijs, namelijk een toename van het EMU relevante saldo met 3,6% BNP. We hebben zes keer zo veel geleend om ons een half procentpunt rijker te voelen. Wie deze cijfers rustig op zich laat inwerken zal het duidelijk zijn: dergelijke steunmaatregelen zullen in de toekomst niet mogelijk zijn. Ze zijn goed beschouwd niet rendabel. Net als in de sociale zekerheid zal ondernemingssteun activerend en gericht op omscholing moeten worden. Er mag verwacht worden dat de ondernemingsstrategie rekening houdt met het pandemierisico. De afgelopen drie eeuwen is er gemiddeld iedere vijftien jaar een pandemie opgetreden en het is de verwachting dat de situatie zal verergeren door bevolkingsgroei, vergrijzing en globalisering. De bedrijven die zich tijdens de coronapandemie niet hebben aangepast zullen de volgende pandemie niet overleven.
Perspectief
We moeten dus leren van de bedrijven die overleefden bijvoorbeeld omdat ze wel gezond gefinancierd waren of die hun ondernemingsmodel aanpasten aan de nieuwe omstandigheden en zo succesvol waren. En we kunnen leren van werknemers die van lockdown sectoren overstapten naar de coronagroeisectoren. In mijn boek De volgende pandemie kijk ik daarom ook naar wat we goed hebben gedaan als individu, ondernemer, buurt, land en planeet. Dat perspectief op onze prestaties zal ons door de volgende pandemie helpen.
Over Peter van Bergeijk
Peter van Bergeijk is de auteur van De volgende pandemie.
