Heel en Al
Kunst, geloof en wetenschap in het stadhuis van Amsterdam, 1647-1665
Samenvatting
Architect Jacob van Campen (1596-1659) kreeg opdracht een stadhuis voor
Amsterdam te ontwerpen, het huidige Paleis op de Dam. Het moest niet alleen
qua uiterlijk alle voorgaande bestuurlijke ‘tempels’ overtreffen, er moesten
bovendien lososche en allegorische betekenissen in worden verwerkt. Ook
dichter Constantijn Huygens, cartograaf Joan Blaeu en schrijver Joost van den
Vondel maakten deel uit van de kring van geleerden die zorgden voor het
overkoepelende programma. De Grieks-Romeinse én christelijke kennis werden
hierin als één geheel gepresenteerd.
In zijn schitterend geïllustreerde boek ontrafelt Eymert-Jan Goossens de vele
boodschappen over goed bestuur en beschaving die aan de buitenzijde en in de
tientallen vertrekken zijn te vinden.
Specificaties
Inhoudsopgave
Korte samenvatting 9
1. Inleiding 16
• Bouwkunst ter bevestiging van ambitie
en het belang van vrede 18
• Jacob van Campen (1596-1657) en het Stadhuis 20
• Wereldwonder tussen Amstel en IJ 22
• Historiografie: beeldhouwkunst, architectuur,
verbouwingen en restauraties 26
• Historiografie: tentoonstellingen en catalogi 28
2. De zeventiende-eeuwse bronnen 32
• Het concept van het Stadhuis 32
• De maquettes 33
• De gravures 35
• Geschreven bronnen: gedichten,
stadsbeschrijvingen en rekeningen 39
• Het belang van de bronnen 49
3. Alwijsheid als ideaal 52
• De schepping 52
• Het wereldbeeld van Constantijn Huygens
en Jacob van Campen 56
• Salomons tempel 59
• ‘Goddelijck gesticht, door Kampens geest ontloocken’ 61
• Harmonia Mundi 64
4. Exterieur van het Stadhuis 76
• Klokkentoren en windvaan 76
• Ontwerp, iconografie en uitvoering
van de timpanen 77
• De marmeren timpanen 82
• Vrede, Atlas en de deugden 82
• De plaats en betekenis van de festoenen
aan de buitengevels 96
• Spiegeling vanuit vogelperspectief 100
• Betekenisdragende kapitelen 103
• Iconologie van de buitengevels 107
5. Interieur van het Stadhuis 112
• De openbare binnenruimte, Burgerzaal en galerijen 112
• Wereldkaart op groot formaat 121
• Zeven planeten, goden en moeder aarde 133
• Planeten, ter weerszijden van de oostwestas 153
• De Stedemaagd 153
• Festoenen in de Burgerzaal en de galerijen 156
• Plafonds van de galerijen 164
• De Batavenserie 165
• Eenheid en tweedeling 171
6. De vertrekken: rechterlijke, bestuurlijke
en financiële macht 174
• Rechterlijke macht 174
• Bestuurlijke macht 203
• Financiële macht 222
• Andere colleges en ondersteunende diensten 235
• De functie van de vertrekken 243
7. Mauritshuis, Oranjezaal
en Spaanse paleizen 246
• Mauritshuis, Domus Kosmografica in Den Haag 246
• De Oranjezaal van Paleis Huis ten Bosch
in Den Haag 247
• Spaanse paleizen en een Hollands Stadhuis 250
8. Heel en Al 254
• De toonzetting 254
• Harmonie 255
• Schicken en vlijen 256
• Ethiek en esthetiek vloeien samen 256
• Gods instemming 259
Appendices 260
Literatuur 285
Noten 292
Colofon 304

