De papen van Brugge
Samenvatting
Het 15de-eeuwse Brugge was een middeleeuwse grootstad. In deze metropool floreerden luxenijverheden, internationale handel en maakte het Bourgondische hof grote sier. Brugge telde in deze periode enkele honderden geestelijken: kanunniken en pastoors, maar ook kapelanen en talrijke zangers. Onder hen vinden we enkele van de meest vooraanstaande componisten, zangers, ambtenaren en professoren van de lage landen terug, o.a. Gilles Binchois, Gilles Joye, Guillaume Dufay en Antoine Haneron. De Brugse kanunnik Joris Vander Paelen werd door Jan Van Eyck als een devoot man afgebeeld, maar sommige kronieken schetsen een ander beeld van de laatmiddeleeuwse clerus: "Zijn het dan allemaal hebzuchtige en eerzuchtige dieven, hoogmoedige en wellustige hoerenlopers en maagdenonteerders?"
In 'De papen van Brugge' wordt de levenswandel van niet minder dan 1298 seculiere geestelijken onderzocht. Het karikaturale beeld van de hypocriete, geile, ijdele of vraatzuchtige pastoor wordt door Hendrik Callewier aan de hand van rijke archiefbronnen herbekeken en bijgesteld.
Specificaties
Inhoudsopgave
Inleiding
1. Vraagstelling
2. Methode en bronnen
3. Brugse kerkelijke instellingen en ambten
Deel I: Wahrheit und dichtung.
Beeldvorming van de clerus en de roep om hervorming
I. Dommer dan ezels? De opleiding van de geestelijken
1. In de leer bij een priester
2. De Brugse scholen
3. Universitaire studies
II. 'Priesterlijck staet boven al': de kerkelijke wijdingen
1. Soorten, voorwaarden en verloop van de wijdingen
2. De eerste mis als 'rite de passage'
3. Wijdingsvereisten voor de verwerving van beneficies en officies
4. Betekenis van de wijdingen
5. De wijdingen van de Brugse clerici
6. De afwezigheid van de priesterroeping?
III. Het 'faux problème' van het absenteïsme
1. Bepalingen inzake residentie
2. Verhouding afwezigen-residerenden
3. Redenen voor gewettigde afwezigheid
4. Plaatsvervangers
IV. En leidt ons niet in bekoring: de problematische levenswandel van de Brugse clerus
1. Problemen inzake taakuitoefening
2. Deviant gedrag en schending van de waardigheid van het geestelijke ambt
3. Bestraffing
4. De houding van de kerkelijke overheid en leken en aanzetten tot hervorming
Deel II: Van zanger tot kanunnik.
Sociale stratificatie en netwerken
I. Een brede rekruteringsbasis
1. Geografische herkomst
2. Sociale afkomst
II. De uitbouw van een kerkelijke loopbaan
1. Patronage en netwerken
2. Carrièreopbouw
III. Het dagelijks brood: de mythe van het geestelijke proletariaat
1. Inkomsten
2. Bezit en levensstandaard
Deel III: Alleen in dienst van God?
Interactie met stad en hof
I. De positionering van de clerus in de stedelijke gemeenschap
1. Een bevoorrechte stand
2. De clericus tonsuratus: geestelijke of leek?
3. Voor stad of hertog? Relatie met de wereldlijke overheid
II. De lokroep van de muze
1. Componisten en zangers
2. Boekenbezit
3. Schoolmeesters en professoren
4. Humanisten
5. Literaire en wetenschappelijke productie
6. Rederijkers
7. Kopiisten, boekbinders en verluchters
III. Clericus of klerk?
1. In dienst van de Kerk
2. In dienst van stad en vorst
3. Notariaat
4. In dienst van kooplui
Epiloog
Bibliografie
1. Bronnen
2. Werken
Index