Verhalend strafrecht
De rol van narrativiteit in de strafrechtelijke toerekening
Samenvatting
De strafrechtspleging staat in het teken van toerekening. In de strafprocedure wordt steeds op deze act — waarbij de strafrechter tussen dader en daad het verband ‘schuld’ aanneemt — voorgesorteerd. Zo wordt het feitenonderzoek reeds verricht met het oog op het aanleveren van de ‘grondstoffen’ die een eventueel (on)schuldoordeel kunnen dragen. ‘Blote feiten’ zeggen echter niets over de schuld van de verdachte. Het schuldoordeel waarmee tot uitdrukking wordt gebracht dat de verdachte straf verdient, is een bij uitstek moreel oordeel. Het gaat bij de schuldvaststelling veeleer om het leggen van verbindingen tussen de strafrechtelijk relevante feiten zoals de (persoon van de) verdachte, de gewraakte gedraging en de omstandigheden waaronder deze is verricht.
De strafrechtspleging is afhankelijk van een interpretatiebeweging waarbij het personage (de verdachte) en de overige verhaalselementen (de handeling, de omstandigheden, gebeurtenissen) door middel van een plot binnen een verhaal (requisitoir, pleidooi of rechterlijk oordeel) worden opgenomen. Alleen dán kan de rechter zijn normatieve oordeel vellen. Kortom, de strafrechtspleging is afhankelijk van ‘narrativiteit’.
Dit boek beoogt inzicht te verschaffen in de wijze waarop een verhaal de voor het strafproces relevante feiten bewerkt en zodoende vatbaar maakt voor een juridisch-normatieve waardering. De auteur behandelt de algemene plaatsbepaling van narrativiteit binnen het strafrecht, en brengt – aan de hand van een aantal kernbegrippen uit de narratologie – de eigenschappen van het verhaal in kaart. Het narratief ‘mechanisme’ — de plot — staat daarin centraal. De auteur gebruikt Dostojevski’s De broers Karamazov (1880) als voorbeeld om duidelijk te maken wat de rol van narrativiteit binnen het strafproces kan zijn.
Trefwoorden
strafrecht narrativiteit verhalen rechtstheorie rechtsfilosofie toerekening schuld narratologie rechtspleging verhaalstructuur juridische argumentatie normatieve oordelen plot hermeneutiek paul ricoeur literatuurwetenschap juridische constructie interdisciplinariteit rechtsvinding mimesis dostojevski verwijtbaarheid waarheidsvinding
Trefwoorden
Specificaties
Inhoudsopgave
U kunt van deze inhoudsopgave een PDF downloaden
1 Narratio-Imputatio 1
1.1 De narratieve dimensie in het strafrecht 1
1.2 Doel en opzet 3
1.3 Enkele opmerkingen van methodologische aard 4
2 Narrativiteit en het strafrecht: een plaatsbepaling 9
2.1 De rechterlijke act van toerekening als normatieve aangelegenheid 10
2.2 Het daad-dader-complex en de betekenissen van schuld 14
2.2.1 Betekenisschakering I: schuld als actus reus 14
2.2.2 Betekenisschakering(en) II (en III): schuld als mens rea 18
2.2.3 Betekenisschakering IV: schuld als verwijtbaarheid 23
2.2.4 Betekenisschakering V: schuld als straftoemeting 25
2.3 Conclusie 27
3 Narrativiteit en het verhaal: een begripsbepaling 29
3.1 Quid est ergo narratio? 29
3.2 Ricoeurs Temps et Récit: ‘Narrativitijd’ 37
3.2.1 Narratologie avant la lettre: Aristoteles’ Poetica 38
3.2.2 Moderne narratologie: het Franse structuralisme 41
3.2.3 Mimēsis1: setting the stage 46
3.2.4 Mimēsis2: action! 58
3.2.5 Mimēsis3: apotheose 75
3.3 Conclusie 86
4 Narrativiteit en De broers Karamazov: een concretisering 93
4.1 Dmitri’s proces in De broers Karamazov: narrativiteit in optima forma 94
4.1.1 Het requisitoir van Kirillovitsj 96
4.1.2 Het pleidooi van Fetsjoekovitsj 99
4.2 Conclusie en slotbeschouwing 104
4.2.1 De interceptiethese: de empirische werkelijkheid als referentiekader en product 106
4.2.2 Narratief reductionisme of de plot als keurslijf: post hoc, ergo propter hoc, Tsjechovs geweer en retrospective prophecies 109
5 Slotbeschouwing 117
Geraadpleegde literatuur 125
Geraadpleegde jurisprudentie 149
Dankwoord 151
Anderen die dit boek kochten, kochten ook
-
Jan de Boer€ 27,50 -
André van Berkel€ 44,75
-
R.C. Stam€ 52,00
-
E.R. Muller€ 54,50
-
Tromp€ 117,81
-
F.J.H. Hovens€ 44,00
