Toezicht houden in het AI-tijdperk

Voorwoord
Managementsamenvatting
Waarom toezicht juist nu nodig is
Verantwoorde AI langs drie assen
Het 4AIM-Model
Ervaringen en vragen die leven bij collega-toezichthouders in kaart
Call to Action
Deel I – Introductie & context
Hoofdstuk 1 – Persoonlijke inleiding en leeswijzer
Marco’s ervaring: digitalisering vóór AI
Esthers ervaring: van Kamerlid naar AI-governance
Het Impact Kompas als oefening
Oproep en urgentie
Vooruitblik
Hoofdstuk 2 – Waarom u dit boek nu moet lezen
Allereerst: voor wie schreven we dit boek?
Waarom dit boek precies nu?
AI: fundamenteel anders dan eerdere technologie
Casus 1 – De toeslagenaffaire: technologie zonder tegenmacht
Casus 2 – SyRi: data koppelen zonder democratische waarborgen
Casus 3 – Vuilnisdetectie en de grenzen van digitalisering
AI en de boardroom
Casus 4 – OpenAI: botsing tussen missie en commercie
Casus 5 – Uber: algoritmisch sturen op arbeid
Casus 6 – Breeze: discriminatie in dating-algoritmen
Juridische en maatschappelijke versnelling
Hoofdstuk 3 – Wat is AI (echt)
Korte geschiedenis van idee tot wereldwijde praktijk
Kernbegrippen voor de politieke bestuurder en toezichthouder
Hoofdvormen van AI
Hoe AI traint en waar het mis kan gaan
Toepassingen vandaag en hun implicaties
De hypefilter: de hype scheiden van de realiteit
Praktische implicaties: AI in uw organisatie
Deel II – Fundamenten van verantwoorde AI
Hoofdstuk 4 – Verantwoorde AI
Wat is verantwoorde AI?
Planeet: waarom AI energie én water kost
Mens
De arbeidsmarkt
Democratie
Individueel
Veiligheid en defensie
Niet alleen kommer en kwel
Goed bestuur
Hoofdstuk 5 – Governance van AI in de organisatie
Inleiding: de digitale toekomst onder toezicht
De machinekamer en de bovenkamer
AI in alle afdelingen: de organisatie als ecosysteem
Sturen zonder overnemen: vier casussen als kompas
Hoofdstuk 6 – Datasoevereiniteit in de praktijk
Inleiding
De vier lenzen in de praktijk
Contract en inkoop
Werkritme en rapportage: zien, leren, bijsturen
Toezicht in samenhang: rollen, signalen en besluiten
Human-in-the-loop
Deel III – Governance en toezicht in het AI-tijdperk
Hoofdstuk 7 – Governance van AI: kaders en verantwoordelijkheid
EU AI-wet
AI-geletterdheid
AVG
Andere wetten, regels en internationale standaarden
Raad van Europa: bescherming van de mens
Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO)
CEN-CENELEC en IEEE
National Institute of Standards and Technology
Hoofdstuk 8 – De commissaris of toezichthouder in het AI-tijdperk
AI en de zorg
AI in het onderwijs
AI en woningcorporaties
AI en de financiële sector
Een laatste tip
Hoofdstuk 9 – De politieke bestuurder in het AI-tijdperk
Inleiding: wanneer AI politiek wordt
Rolverdeling in het huis van de gemeente
Het politiek-bestuurlijke beslisformat
Casussen uit de praktijk: van pilots naar bestuurbare keuzes
Breda: sturen op de menselijke maat, met lef om te leren
Goes: vroeg beginnen en zichtbaar maken
Amsterdam: eigen gereedschap, eigen regels
De Friese Aanpak: samen sneller met open bouwstenen
Leeuwarden: omgevingschat en SOPHIE in de sociale zekerheid
Rotterdam: leren onder het scherpe licht van de rekenkamer
Montferland: klein beginnen, zichtbaar leren
Van ambtelijk advies naar besluit
Deel IV – Kritische vragen & handelingsperspectief
Hoofdstuk 10 – Toekomstscenario’s en trends
Trends die toezicht vormgeven: de sprong naar autonomie
De volgende generatie modellen en AGI
De grote vraag: is AI een economische bubbel?
Een nieuwe economische werkelijkheid: de herdefinitie van werk en waarde
De fusie van AI en robotica
De toekomst voor Nederland
AI-geopolitiek: regulering als concurrentiefactor
Quantum: het echte toekomstscenario
Call to Action: governance van de toekomst
Hoofdstuk 11 – De stem van de praktijk
Een deur die opengaat
Onzekerheid is normaal
Een nieuwe generatie toezicht
De nieuwe mentaliteit van toezicht
Hoofdstuk 12 – 4AIM: toezicht met richting
De noodzaak van nieuw toezicht
Het 4AIM-model: vier pijlers voor toezicht in het AI-tijdperk
A – Aandacht & Afbakening
I – Inzicht & Intentie
M – Mens & Mechanisme
4 – Vier acties van toezicht
Het 4AIM-model uitgediept
Een spiekbriefje
4AIM in twaalf kernvragen
Nawoord
Over de auteurs
Bijlagen
Begrippenlijst
Literatuurlijst