Het leven van Hieronymus

Het Leven van Hieronymus was bedoeld als inleiding op de Brieveneditie. Toch is het ook enkele keren afzonderlijk gepubliceerd. Het is een mooi stukje tekst. Ondanks zijn positieve vooringenomenheid doet Erasmus een eerlijke poging zijn idool zo objectief mogelijk te belichten. Hij is zich ervan bewust dat Hieronymus een briljant intellectueel en een fervent christen was, wars van alle aanstellerij en schijngeleerdheid. Geen kwezel maar een man van de daad, die een viriel soort vroomheid voorstond. Die gedrevenheid maakte hem echter geen gemakkelijk mens in de omgang: niet alleen Rufinus en anderen konden erover meepraten, maar ook iemand als Augustinus. Je was maar beter Hieronymus’ vriend dan zijn vijand.

Met zijn ‘objectief-biografisch’ experiment heeft Erasmus een belangrijke aanzet gegeven tot een andere benadering van de hagiografie. De methode heeft snel navolging gekregen, ook binnen de Kerk: het indrukwekkend corpus van de Acta Sanctorum is er het levend bewijs van. De in 1643 door Heribert Rosweyde en Johannes Bollandus begonnen reeks kritische heiligenstudies quotquot toto orbe coluntur telt momenteel liefst 63 folio-volumes, en men is nog steeds niet aan december toe. In deel acht, over september, beslaat Hieronymus 271 bladzijden. Spijtig en onrechtvaardig daarin: Erasmus wordt quasi doodgezwegen.

Erasmus’ Leven van Hieronymus is echter meer dan een staaltje kritische hagiografie. Het is vooral een ultiem eerbetoon door een geestesverwant, a labor of love, an act of filial piety by one who considered himself Jerome’s spiritual descendant, zoals Ferguson het in zijn inleiding op de tekstuitgave verwoordt. Wat het typisch erasmiaans maakt zijn evenwel de obiter dicta, de ‘terloopse’ opmerkingen waarmee Erasmus steeds zo kwistig is. De eigentijdse theologen, de thomisten, de averroïsten; de literaire falsarii en scioli; de obscurantisten; de geseculariseerde prelaten, het gesjacher en gesjoemel in de curie… allen en alles krijgen er duchtig van langs.