Voorrang bij verhaal

Woord vooraf / V
Lijst van gebruikte afkortingen / XIII

HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
1.1 Aanleiding, probleemstelling en relevantie / 1
1.2 Afbakening / 3
1.3 Methode / 5
1.4 Plan van behandeling / 6

HOOFDSTUK 2
Rangorde tussen schuldeisers naar Nederlands recht / 9
2.1 Inleiding / 9
2.2 Paritas creditorum / 10
2.3 Doorbreking door autonomie (ontwijking van de paritas) / 12
2.3.1 Betaling / 12
2.3.2 Verrekening / 13
2.3.3 Overeenkomst (achterstelling) / 15
2.3.4 Pand en hypotheek / 16
2.3.4.1 Inleiding / 16
2.3.4.2 Vestiging: hoe ver kunnen pand en hypotheek zich over het vermogen van de schuldenaar uitstrekken? / 17
2.3.4.3 Uitoefening (1): parate executie en separatisme / 19
2.3.4.4 Uitoefening (2): inning van verpande vorderingen op naam / 21
2.3.5 De grenzen van het systeem / 24
2.3.5.1 Ontoelaatbare betalingsdwang / 24
2.3.5.2 De grenzen van verrekening / 26
2.4 Doorbreking door de wet (afwijking van de paritas) / 30
2.4.1 Executieschuldeisers – faillissementskosten / 30
2.4.1.1 Onderscheid tussen bijzondere en algemene faillissementskosten / 31
2.4.1.2 De rang van de faillissementskosten / 31
2.4.1.3 De rang van de faillissementskosten bij een negatieve boedel / 32
2.4.2 Voorrechten / 34
2.4.2.1 Bijzondere voorrechten (op bepaalde goederen) / 35
2.4.2.2 Algemene voorrechten (op alle goederen) / 39
2.4.3 De fiscus / 42
2.4.3.1 Fiscaal voorrecht / 42
2.4.3.2 Bodemvoorrecht / 42
2.4.3.3 Bodemrecht / 44
2.4.3.4 Artikel 22bis Invorderingswet 1990 / 45
2.4.4 Het UWV / 46
2.4.5 De andere in de wet aangegeven gronden / 48
2.4.5.1 Artikel 3:264 lid 7 BW / 49
2.4.5.2 Artikel 3:282 BW / 51
2.4.5.3 Artikel 3:292 BW / 54
2.5 Rangorde onder de WHOA / 55
2.6 Spiegeling aan de realiteit / 58
2.7 Afronding / 60

HOOFDSTUK 3
Wetenschappelijke rechtvaardigingen voor voorrang / 61
3.1 Inleiding / 61
3.2 Eigendom en autonomie / 63
3.2.1 Inleiding / 63
3.2.2 De aard van de vestiging van een zekerheidsrecht / 64
3.2.2.1 Het model van Harris en Mooney / 64
3.2.2.2 Rechtseconomische bezwaren / 66
3.2.2.3 Dogmatische bezwaren / 67
3.2.2.4 ‘Missing link’: de economische realiteit / 76
3.2.3 Afronding eigendom en autonomie / 79
3.3 Economische efficiëntie / 79
3.3.1 Inleiding / 79
3.3.2 Economische efficiëntie / 80
3.3.3 Zekerheidsrechten en economische efficiëntie / 81
3.3.3.1 Prijs en beschikbaarheid van krediet / 82
3.3.3.2 Monitoring / 85
3.3.3.3 Signaalfunctie / 90
3.3.3.4 Transparantie / 92
3.3.3.5 Exclusiviteit / 94
3.3.3.6 De balans opmakend: zijn zekerheidsrechten economisch efficiënt? / 95
3.3.4 Non-adjusting creditors / 95
3.3.4.1 Fixed fraction priority rules / 97
3.3.4.2 Adjustable priority rule / 102
3.3.4.3 Superpreferentie voor onvrijwillige schuldeisers / 103
3.3.5 Afronding economische efficiëntie / 105
3.4 Continuïteit van (de onderneming van) de schuldenaar / 106
3.4.1 Inleiding / 106
3.4.2 Continuïteit buiten insolventie: de voorrang van bancaire zekerheidsgerechtigden / 106
3.4.2.1 Kredietverlening / 106
3.4.2.2 Monitoringsactiviteiten van de huisbank / 108
3.4.3 Continuïteit binnen (dreigende) insolventie: (tijdelijke) afzwakking van de separatistenpositie / 110
3.4.3.1 De separatistenpositie van zekerheidsgerechtigden / 110
3.4.3.2 De afkoelingsperiode ex artikel 63a en 376 Fw / 118
3.4.4 Afronding continuïteit van (de onderneming van) de schuldenaar / 122
3.5 Afronding / 122

HOOFDSTUK 4
Verklaringen voor voorrang: een analyse van de totstandkomingshistorie van het
Nederlandse verhaalsrecht / 125
4.1 Inleiding / 125
4.2 De privaatrechtelijke voorrechten in het OBW anno 1838 / 126
4.3 De fiscale voorrang / 128
4.3.1 De voorrang van ’s Rijks schatkist / 128
4.3.2 Kritiek op en wijziging van de fiscale voorrang / 130
4.3.3 (Onderlinge) voorrang van belastingvorderingen en socialeverzekeringspremies / 135
4.4 De privaatrechtelijke voorrechten vanaf 1950 / 136
4.5 De weg naar het NBW / 137
4.5.1 Het Ontwerp-Meijers / 137
4.5.1.1 De voornaamste wijzigingen in het Ontwerp / 138
4.5.1.2 Bespiegelingen over het Ontwerp / 140
4.5.2 De commissie-Houwing / 142
4.5.2.1 Aanleiding en overkoepelend beeld / 142
4.5.2.2 Redenen voor de schrapping van voorrechten / 145
4.5.2.3 Redenen voor het behoud van voorrechten / 145
4.5.2.4 Fiscale en sociale voorrechten / 146
4.5.2.5 Onderlinge rangorde / 148
4.5.2.6 De werkingssfeer van voorrechten op alle goederen / 149
4.5.2.7 Het fiscale bodemrecht / 150
4.5.2.8 Overzicht en voorgestelde plaats in de wet / 152
4.5.3 Wetgevingsproces na de commissie-Houwing / 152
4.5.3.1 Consultatie van de praktijk ter voorbereiding van de nota van wijzigingen / 152
4.5.3.2 Voorbereiding mondeling overleg en nota van wijzigingen / 153
4.5.3.3 Herwaardering van de privaatrechtelijke voorrechten / 155
4.5.3.4 De fiscale en sociale voorrechten / 157
4.5.4 De interdepartementale werkgroep Voorrecht en bodemrecht / 160
4.6 Wetsvoorstel 22 942 / 163
4.7 Rapport van de MDW-werkgroep Modernisering Faillissementsrecht / 165
4.8 Voorontwerp Insolventiewet / 170
4.9 Constructiebestendig bodem(voor)recht / 173
4.9.1 Belastingplan 2013 / 173
4.9.2 Alternatieve voorstellen van NVB en INSOLAD / 174
4.10 Recente ontwikkelingen / 175
4.10.1 Hernieuwde aandacht voor de concurrente schuldeisers door de WHOA / 175
4.10.2 Nieuwe herwaardering van het bodemrecht en afschaffing van de horizonbepaling / 178
4.11 Afronding / 179

HOOFDSTUK 5
Vergelijking en evaluatie: voorrang bij verhaal in verleden, heden en toekomst / 183
5.1 Inleiding / 183
5.2 Vergelijking van de theorie en de totstandkomingshistorie / 183
5.2.1 Afwijkingen / 183
5.2.1.1 De voorrang van zekerheidsgerechtigden / 183
5.2.1.2 Maatschappelijke belangen en economische efficiëntie / 184
5.2.1.3 De totstandkomingshistorie toont vooral voortzetting van het bestaande / 184
5.2.2 Verklaringen voor deze afwijkingen / 185
5.2.2.1 Lobbywerk / 185
5.2.2.2 Padafhankelijkheid / 185
5.3 Evaluatie van de totstandkomingshistorie / 187
5.3.1 Toetsing aan de wetenschappelijke theorie: de voorrang van de zekerheidsgerechtigden en de non-adjusting creditors / 187
5.3.2 Het handelen van de wetgever buiten het theoretisch beoordelingskader / 192
5.3.2.1 Voorrang wegens het belang van alle schuldeisers / 192
5.3.2.2 Sociale en andere maatschappelijke belangen / 192
5.4 De toekomst van het verhaalsrecht / 196
5.4.1 De voorrang van zekerheidsgerechtigden en de non-adjusting creditors / 196
5.4.1.1 Naar fixed fraction priority / 196
5.4.1.2 Te begunstigen non-adjusting creditors / 198
5.4.1.3 Aandachtspunten bij de vormgeving van fixed fraction priority / 199
5.4.2 De fiscale voorrang: reductie en herverdeling / 200
5.4.3 De realiteit van de concurrente schuldeisers / 202
5.4.4 Een concrete uitwerking: het INSOLAD-afdrachtsvoorstel revisited / 202
5.5 Afronding / 207

Samenvatting / 209
Summary / 215
Verkort aangehaalde literatuur / 221
Jurisprudentieregister / 243
Wetsartikelenregister / 247
Curriculum vitae / 253